Jedną z kategorii przedsiębiorców powszechnie obciążanych za współudział w powstaniu ostatniego kryzysu finansowego były agencje ratingowe.
Marcin Łolik adwokat, kancelaria Garrigues / Dziennik Gazeta Prawna
Mateusz Przygodzki radca prawny, kancelaria Garrigues / Dziennik Gazeta Prawna
Po tym, jak jedna z wiodących agencji dała bankowi Lehman Brothers pozytywną ocenę, a miesiąc później ten podmiot zbankrutował, zaczęto kwestionować nie tylko sens ratingu, lecz także oligopolistyczną organizację rynku agencji ratingowych zdominowanego przez trzy amerykańskie firmy oraz wszechwładzę agencji, które oceniając m.in. wypłacalność państw, potrafiły zachwiać kosztami obsługi długu niektórych państw strefy euro (w tym, jak się okazało w przypadku Francji – omyłkowo) i wprowadzały chaos i destabilizację na rynkach finansowych. Wszystkie te czynniki złożyły się na potrzebę regulacji m.in. wzmacniających przejrzystość rynku, ograniczających występujące na nim konflikty interesów oraz nakładających na agencje ratingowe dalej idącą odpowiedzialność za ich działania.
Po kilku latach ożywionej dyskusji 20 czerwca 2013 r. weszły w życie przepisy zmierzające do ograniczenia wpływu zewnętrznych ratingów kredytowych na decyzje podejmowane przez niektóre instytucje finansowe, ograniczenia wpływu ratingów na pojawianie się zaburzeń na rynkach poprzez wprowadzenie kalendarza publikacji ratingów państw członkowskich, nakaz ich publikacji w piątki po zamknięciu rynków oraz obowiązek podania uzasadnienia decyzji agencji, a także wprowadzenie odpowiedzialności agencji za naruszenie tych zasad oraz możliwości dochodzenia roszczeń przez inwestora bezpośrednio od agencji, nawet w przypadku gdy nie był on związany z nią umową.
Dodatkowo we wrześniu ubiegłego roku Komisja Europejska uchwaliła trzy ważne dokumenty z punktu widzenia działalności agencji ratingowych oraz podmiotów, które z nimi współpracują. Uchwalone regulacje (rozporządzenia) doprecyzowują rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1060/2009 w sprawie agencji ratingowych („Rozporządzenie o agencjach ratingowych”) w zakresie wymogów, które mają spełniać zarówno same agencje ratingowe, jak i podmioty, które wykorzystują ratingi.
Nowe przepisy dotyczą zakresu, formy oraz sposobu udostępniania informacji przez agencje ratingowe oraz podmioty korzystające z ich usług. Wprowadzone regulacje mają zapewnić większą przejrzystość w zakresie kryteriów wystawiania ratingów oraz publicznego dostępu do nich.
Pierwsze rozporządzenie delegowane Komisji nr 2015/1 precyzuje Rozporządzenie o agencjach ratingowych w odniesieniu do okresowych sprawozdań o opłatach pobieranych przez agencje ratingowe, na potrzeby bieżącego nadzoru prowadzonego przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA). Nowe regulacje wymagają, aby agencje ratingowe ujawniały raz do roku wykaz opłat pobieranych od każdego klienta za poszczególne ratingi kredytowe oraz wszelkie usługi pomocnicze, a także politykę cenową, w tym strukturę opłat i kryteria ustalania cen w odniesieniu do ratingów kredytowych różnych klas aktywów. Ma to zagwarantować, że agencje będą stosowały obiektywne wymogi w zakresie polityki cenowej, procedur i opłat.
Informacje o opłatach przedkładane przez zarejestrowane agencje ratingowe powinny umożliwiać ESMA identyfikację ratingów kredytowych, które mogą wymagać bardziej skrupulatnej kontroli i ewentualnych dalszych działań nadzorczych.
Drugie rozporządzenie delegowane Komisji nr 2015/2 dotyczy prezentacji informacji, które agencje ratingowe udostępniają ESMA. Rozporządzenie wprowadza wymaganie, aby zarejestrowane i certyfikowane agencje ratingowe, wystawiając rating kredytowy lub perspektywę ratingową, dostarczały jednocześnie odpowiednie informacje ESMA. Powyższe wymaganie nie ma zastosowania do ratingów sporządzanych za opłatą wyłącznie na potrzeby inwestorów i ujawnianych tylko im.
Nałożone obowiązki mają zagwarantować, że powstająca Europejska Platforma Ratingowa będzie miała dostęp do aktualnych informacji na temat wystawianych ocen wiarygodności kredytowej. W tym zakresie agencje muszą opisać przekazywane dane, z uwzględnieniem ratingu i perspektywy ocenianego instrumentu lub podmiotu, komunikatów prasowych towarzyszących ratingom, sprawozdań towarzyszących ratingom państwa, rodzaju ratingu oraz daty i godziny publikacji.
Nowe regulacje mają zagwarantować, że europejska platforma ratingowa będzie bazą zawierającą bieżące informacje na temat ratingów. W perspektywie ma to za zadanie obniżenie kosztów dostępu do informacji, umożliwiając globalny dostęp do różnych ratingów wystawianych dla każdego ocenianego podmiotu lub instrumentu.
Ostatnie z rozporządzeń delegowanych Komisji (nr 2015/3) precyzuje Rozporządzenie w sprawie agencji ratingowych w odniesieniu do wymogów w zakresie ujawniania informacji na temat instrumentów finansowych będących wynikiem sekurytyzacji. Co do zasady dotyczy ono bezpośrednio emitentów, jednostek inicjujących oraz zlecających sporządzenie ratingu. Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia inwestorzy powinni otrzymywać wystarczające informacje dotyczące jakości i wyników aktywów bazowych w celu umożliwienia im przeprowadzenia świadomej oceny wiarygodności kredytowej instrumentów finansowych będących wynikiem sekurytyzacji. Uchwalone rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do wszystkich instrumentów finansowych lub innych aktywów będących wynikiem transakcji sekurytyzacyjnej lub programu sekurytyzacyjnego.
Znaczenie tego rozporządzenia dla rynku jest duże, albowiem jego zakres nie ogranicza się do emisji instrumentów finansowych będących wynikiem sekurytyzacji, kwalifikujących się jako papiery wartościowe, ale obejmuje także inne instrumenty finansowe i aktywa będące wynikiem transakcji sekurytyzacyjnej lub programu sekurytyzacyjnego. Chodzi tutaj o takie aktywa jak instrumenty rynku pieniężnego, w tym programy emisji papierów dłużnych przedsiębiorstw zabezpieczonych aktywami. Ponadto rozporządzenie będzie miało zastosowanie do wszelkich instrumentów finansowych będących wynikiem sekurytyzacji, i to niezależnie od tego, czy w odniesieniu do nich agencje ratingowe zarejestrowane w Unii wystawiły ratingi kredytowe, czy nie. Transakcje prywatne i dwustronne również będą wchodzić w zakres niniejszego rozporządzenia, a także transakcje na instrumentach, które nie są przedmiotem oferty publicznej lub nie są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym.
Wszystkie omówione rozporządzenia zawierają wzory przekazywanych informacji, które powinny być zestawiane w standardowym formacie, aby umożliwić automatyczne przetwarzanie danych na stronie internetowej poświęconej instrumentom finansowym będącym wynikiem sekurytyzacji. Informacje te powinny być również opublikowane w formacie, który jest łatwo dostępny dla każdego użytkownika strony internetowej poświęconej instrumentom finansowym będącym wynikiem sekurytyzacji (w tym strony dotyczącej europejskiej platformy ratingowej).
Pierwsze dwa rozporządzenia wchodzą w życie jeszcze w tym roku. Zatem agencje ratingowe powinny już teraz dostosować się do wymogów przez nie stawianych. Ostatnie rozporządzenie zaczyna obowiązywać dopiero w roku 2017, niemniej jednak podmioty obowiązane na jego podstawie powinny już rozpocząć prace wdrożeniowe nowych rozwiązań.
Nałożone obowiązki mają zagwarantować Europejskiej Platformie Ratingowej dostęp do aktualnych informacji na temat wystawianych ocen