Nie jest łatwo poruszać się w gąszczu europejskich regulacji z zakresu sustainable finance. Uprośćmy więc nieco sprawę i skupmy się na wydzieleniu trzech najważniejszych aktów prawnych. Wzajemne relacje między nimi pozwolą zrozumieć podstawowe założenia i idee zrównoważonego finansowania.

Zakłady ubezpieczeń odgrywają istotną rolę w zielonej transformacji, w szczególności jako inwestorzy instytucjonalni oraz ubezpieczyciele ryzyk, w tym związanych ze zmianami klimatu. Już dzisiaj zakłady ubezpieczeń uczestniczą w wielu projektach jako inwestorzy (OZE, zielone obligacje), przygotowują produkty związane z walką ze zmianami klimatu (ubezpieczenia farm wiatrowych, elektrowni wodnych) oraz wprowadzają ograniczenia związane z ubezpieczaniem sektorów paliw kopalnych.
Polska Izba Ubezpieczeń jest zwolennikiem rozwiązań ewolucyjnych, a nie rewolucyjnych. Powinniśmy uwzględniać wszystkie litery ESG. Radykalne rozwiązania w zakresie „E” mogą rzutować na „S”. Prawo europejskie powinno raczej zachęcać i promować zielone inwestycje a nie karać. Jesteśmy zwolennikami podejścia step by step oraz realistycznych terminów implementacji.

Zrównoważone finansowanie w PIU

W ramach prac w Polskiej Izbie Ubezpieczeń odpowiedzieliśmy na europejskie inicjatywy legislacyjne powołaniem w 2019 r. grupy roboczej ds. zrównoważonego finansowania. Jej zadaniem jest w szczególności wypracowywanie stanowisk do szybko zmieniających się regulacji z zakresu zrównoważonego finasowania oraz edukacja dotycząca zielonych regulacji. Współpracujemy z organami administracji, w szczególności z Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Rozwoju i Technologii oraz Komisją Nadzoru Finansowego. Prowadzimy też wspólne prace z organizacjami zrzeszającymi instytucje finansowe.
PIU, we współpracy ze Związkiem Banków Polskich, Stowarzyszeniem Emitentów Giełdowych, Fundacją Standardów Raportowania oraz Izbą Zarządzających Funduszami i Aktywami powołała w lipcu 2020 r. wspólną grupę roboczą, której celem jest wymiana doświadczeń w zakresie standardów raportowania niefinansowego.

Unia wyznacza kierunki

W 2016 r. Komisja Europejska ustanowiła grupę ekspertów, której powierzyła opracowanie strategii UE na rzecz zrównoważonego finansowania. Grupa opublikowała swoje sprawozdanie końcowe w styczniu 2018 r. Określono w nim nadrzędne zasady dotyczące europejskiego systemu finansowego, w tym zwiększenie stabilności finansowej przez włączenie czynników ESG do procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych. Aby zapewnić przejrzystość, co jest ekologiczne lub zrównoważone, grupa ekspertów wydała osiem głównych zaleceń, w tym utworzenie systemu klasyfikacji na poziomie UE, tzw. systematyki zrównoważonego rozwoju (taxonomy). Doradzono, aby w pierwszym kroku ustalić, kiedy daną działalność gospodarczą można uznać za zrównoważoną środowiskowo. Powyższe zalecenie znalazło się również w opracowanym przez Komisję Europejską Planie działania na rzecz finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego. KE przygotowała projekt rozporządzenia w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Inne postanowienie planu dotyczyło braku przejrzystości, w jaki sposób inwestorzy instytucjonalni, podmioty zarządzające aktywami i doradcy finansowi uwzględniają ryzyko dla zrównoważonego rozwoju przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych lub w procesie doradztwa. W rezultacie klienci nie otrzymują pełnych informacji, których potrzebują do podejmowania decyzji inwestycyjnych lub formułowania rekomendacji inwestycyjnych. Z tego względu KE przygotowała projekt rozporządzenia w sprawie ujawniania informacji dotyczących zrównoważonych inwestycji i ryzyka dla zrównoważonego rozwoju oraz w sprawie zmiany dyrektywy (UE) 2016/2341.
Oba wnioski Komisji przeszły ścieżkę legislacyjną i zakończyły się uchwaleniem dwóch z trzech najistotniejszych w mojej opinii aktów prawnych z zakresu sustainable finance: rozporządzenia w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych oraz rozporządzenia w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Trzecim istotnym aktem jest podlegająca właśnie rewizji dyrektywa zmieniająca akt dotyczący ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy.

Zależności pomiędzy regulacjami

Jako pierwsze zostało uchwalone rozporządzenie najczęściej określane angielskim skrótem SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation). Rok później opublikowano rozporządzenie, które powszechnie nazywa się taksonomią. Trzeci akt prawny to podlegająca właśnie rewizji dyrektywa o raportowaniu niefinansowym NFRD (Non-Financial Reporting Directive). Jest to akt prawny sprzed kilku lat, na tyle nieprzystający do taksonomii i SFDR, że konieczna jest jego radykalna zmiana. Propozycja została już sformułowana, a głębokość zmian potwierdza nowa nazwa dyrektywy: CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).
SFDR jest skierowane do instytucji finansowych oferujących produkty inwestycyjne. Zawiera regulacje dotyczące raportowania, których celem jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy dana instytucja finansowa ma zrównoważony portfel inwestycji.
Taksonomia precyzuje, jaka działalność jest zrównoważona środowiskowo, natomiast CSRD będzie wymagała od spółek, w które inwestują instytucje finansowe, odpowiedzi na pytanie czy ich działalność jest sustainable. Jak czytamy w projekcie rewizji NFRD [dokument COM(2021) 189 final z 21 kwietnia 2021 r.], rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR) reguluje sposób, w jaki uczestnicy rynku finansowego (w tym podmioty zarządzające aktywami i doradcy finansowi) powinni ujawniać informacje na temat zrównoważonego rozwoju inwestorom końcowym i właścicielom aktywów. Aby móc spełnić wymogi tego rozporządzenia, uczestnicy rynku finansowego potrzebują odpowiednich informacji od przedsiębiorstw, w których dokonano inwestycji.
Dostrzegając wskazane zależności pomiędzy taksonomią, SFDR i CSRD możemy pokusić się o możliwie prostą definicję sustainable finance – skierowanie przepływów kapitału w kierunku zrównoważonych inwestycji i zahamowania zmian klimatu. Szczegółowe rozwiązania zakładają włączanie czynników ESG do procesów podejmowania decyzji inwestycyjnych.

Raportowanie bez danych

SFDR zostało uchwalone i opublikowane jako pierwsze, następnie była taksonomia, a wprowadzająca obowiązki raportowania na spółki NFRD dopiero podlega rewizji. Dokładnie tak samo wyglądają okresy wejścia w życie unijnych regulacji z zakresu sustainable finance. SFDR weszło w życie 10 marca 2021 r., taksonomia wchodzi w życie w stosunku do dwóch pierwszych celów środowiskowych od 1 stycznia 2022 r., a nowa CSRD ma być stosowana od 2023 r. W ten sposób pierwsze sprawozdania niefinansowe spółek zawierające informacje konieczne do wypełniania obowiązków SFDR dostępne byłyby w roku 2024 (za rok 2023). Nietrudno zauważyć, że ustawodawca europejski powinien najpierw dokonać rewizji NFRD, a dopiero później nałożyć obowiązki raportowania na instytucje finansowe. Przyjęcie odwrotnej koncepcji w praktyce oznacza, że instytucje finansowe zobowiązane są wypełniać obowiązki raportowe w zakresie swoich portfeli inwestycyjnych, nie posiadając odpowiednich danych ze spółek. Dane te często muszą kupować od specjalnych podmiotów komercyjnych, które zbierają informacje od spółek na podstawie dobrowolnych ujawnień oraz ankiet, co podraża prowadzenie działalności. Ponadto wobec braku unijnych regulacji, które dopiero są tworzone, dane niefinansowe spółek są niewystandaryzowane i trudno porównywalne.

Regulacje poziomu drugiego

Diabeł tkwi w szczegółach. Nie inaczej jest w przypadku unijnych regulacji dotyczących zrównoważonego finansowania. Rozporządzenia SFDR, taksonomia oraz dyrektywa NFRD określają podstawowe zasady i reguły. Szczegóły znajdziemy w aktach poziomu drugiego. Szczególnie istotne są tu Regulacyjne Standardy Techniczne do SFDR, regulujące między innymi wskaźniki PAI (Principal Adverse Impacts) – czyli drugą stronę zasady podwójnej istotności: jak moje inwestycje wpływają na ESG.
Ostatnie nieoficjalne informacje wskazują, że KE rozważa wejście tych standardów od 1 stycznia 2023 r. Mówi się również, że ESAs (europejskie nadzory finansowe) wydadzą w tej sprawie komunikat jeszcze w 2021 r. Nie jest również jasne, od kiedy wejdą w życie regulacje poziomu drugiego do taksonomii. Chodzi w szczególności o projekt aktu delegowanego, ustanawiający techniczne kryteria klasyfikacji służące określeniu warunków, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także określeniu, czy ta działalność gospodarcza nie wyrządza poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych.