Rada wierzycieli w postępowaniu upadłościowym pełni istotną funkcję i może mieć duży bezpośredni wpływ na przebieg postępowania upadłościowego.
Rada wierzycieli nie jest obowiązkowym organem postępowania upadłościowego. Sędzia komisarz ustanawia ją, gdy uzna, że jest potrzebna, albo gdy wpłynie wiążący wniosek o jej ustanowienie. Dlatego zdarza się, że w postępowaniu upadłościowym rada wierzycieli nie jest powoływana. Bez rady wierzycieli postępowanie może się również toczyć normalnie.
Jeżeli wierzyciele chcą powołania rady, to muszą złożyć wniosek o powołanie jej do sędziego komisarza. Wniosek musi poprzeć co najmniej 20 proc. kapitału, czyli wierzyciele mający łącznie co najmniej jedną piatą wierzytelności uznanych lub uprawdopodobnionych. Sędzia komisarz ustanawia radę wierzycieli liczącą od trzech do pięciu członków.
Do wyłącznej kompetencji rady należy wydanie zezwolenia na dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeśli ma to trwać dłużej niż trzy miesiące po ogłoszeniu upadłości. Syndyk przez trzy miesiące po ogłoszeniu upadłości zwykle prowadzi przedsiębiorstwo, ponieważ w tym czasie wygasza jego działalność. Natomiast gdy w świetle okoliczności sprawy okaże się, że większe zaspokojenie wierzycieli przyniesie np. sprzedaż przedsiębiorstwa w ruchu, czy też dokończenie budowy rozpoczętej przez upadłego, to wówczas podejmuje się decyzję o zezwoleniu na dalsze prowadzenie firmy przez syndyka. Właściwa do podjęcia decyzji o zezwoleniu jest rada wierzycieli.
Rada wierzycieli zezwala na odstąpienie od sprzedaży firmy jako całości. W prawie upadłościowym jako zasadę przyjęto bowiem, że przedsiębiorstwo powinno zostać sprzedane jako całość, a nie zawsze jest to możliwe. Rada wierzycieli ocenia, kiedy sprzedaż przyniesie większy przychód: gdy zostanie sprzedane w całości, czy wówczas, gdy będą osobno sprzedawane jego części. Gdy uzna, że większy przychód zostanie osiągnięty w tym drugim przypadku, to wyraża zgodę na odstąpienie od sprzedaży firmy w całości.
Rada wierzycieli wyraża zgodę na sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości albo statku morskiego. Gdy syndyk nie sprzedaje w drodze przetargu, lecz z wolnej ręki, to ryzyka z tym związane są większe. Jeżeli więc wierzyciele uznają, że sytuacja uprawnia do odstąpienia od przetargu, to dają na to zgodę. Do kompetencji rady należy sprzedaż praw i wierzytelności. Chodzi o przypadki, gdy upadły dysponował jakimś prawem, a syndyk nie planuje go zrealizować albo nie planuje wyegzekwować wierzytelności, bo np. wymaga to dużo czasu. W takich przypadkach sprzedaje się te prawa i wierzytelności, pod warunkiem że rada wierzycieli wyrazi na to zgodę i wskaże tryb i warunki sprzedaży. Zgody wymaga też zawarcie ugody przez syndyka, a także zaciągnięcie pożyczek i kredytów na dalsze prowadzenie działalności, szczególnie przy upadłości układowej, a także na wykonanie umowy wzajemnej, zawartej przez upadłego. Rada decyduje bowiem o kształcie i kierunku postępowania, które toczy się w interesie wierzycieli.
Rada wierzycieli podejmuje uchwały na posiedzeniach. Zapadają zwykłą większością głosów, np. wystarczy większość trzech z pięciu albo dwóch z trzech wierzycieli. Gdyby rada wierzycieli podjęła decyzję niezgodną z prawem lub naruszającą dobre obyczaje lub interesy wierzycieli, to wówczas sędzia komisarz może w terminie trzech dni od przedłożenia mu decyzji rady uchylić ją. Decyzja sędziego komisarza jest wówczas wiążąca. Jeżeli w postępowaniu nie została powołana rada wierzycieli, to wówczas czynności zastrzeżone dla niej wykonuje sędzia komisarz.
Piotr Zimmerman
radca prawny Kancelaria Wardyński i Wspólnicy
