Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce akcyjnej jest procesem nieuchronnym dla dobrze rozwijającej się spółki i wymaga zabiegów prawno-organizacyjnych, które należy podjąć umiejętnie, zawczasu dokładnie planując poszczególne etapy.

Artykuł 431 kodeksu spółek handlowych w sposób porządkujący wskazuje, iż podwyższenie kapitału zakładowego w spółce akcyjnej wymaga zmiany statutu spółki i następuje w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Wskazuje także sposób objęcia nowych akcji, statuując, iż może to nastąpić w drodze:
  • złożenia oferty przez spółkę i jej przyjęcia przez oznaczonego adresata; przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności (subskrypcja prywatna),
  • zaoferowania akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym służy prawo poboru (subskrypcja zamknięta),
  • zaoferowania akcji w drodze ogłoszenia zgodnie z art. 440 par. 1, skierowanego do osób, którym nie służy prawo poboru (subskrypcja otwarta).
Subskrypcja prywatna dochodzi do skutku w drodze umowy subskrypcyjnej, poprzez przyjęcie przez oznaczonego adresata złożonej przez spółkę oferty, której treść precyzuje uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki. Nie jest możliwe złożenie nowej oferty przez jej adresata (potencjalnego inwestora), gdyż ww. przepis wyraźnie przewiduje, iż spółka składa ofertę. Nie oznacza to niemożliwości, negocjacji co do istotnych postanowień umowy subskrypcyjnej. Negocjacje są jak najbardziej pożądane, jednakże powinny się odbyć przed podjęciem uchwały przez walne zgromadzenie. Konsekwentnie, również jeżeli inwestor przyjmie ofertę z zastrzeżeniem jej zmiany lub uzupełnienia, subskrypcja nie będzie skuteczna. Wyjściem z takiej sytuacji jest podjęcie przez walne zgromadzenie nowej uchwały precyzującej ofertę, z uwzględnieniem wynegocjowanego stanowiska. Przepisy k.s.h. określiły również istotne postanowienia umowy subskrypcyjnej, które w przeważającej mierze powtarzają obligatoryjne postanowienia ww. uchwały, dodając m.in. termin wpłaty obejmowanych akcji oraz zgodę subskrybenta na brzmienie statusu spółki. Specyfiką tej formy objęcia akcji jest, iż subskrypcja prywatna nie może być uzależniona od warunku lub terminu.
Ustawa nie ogranicza możliwości spółki skierowania oferty do więcej niż jednego z oznaczonych adresatów, może też być kierowana do akcjonariusza spółki, któremu spółka pragnie zaoferować większy pakiet akcji niż wynikałoby to z przysługującego mu prawa poboru.
Najczęściej subskrypcja prywatna wykorzystywana jest w sytuacji, gdy zainteresowany dołączeniem do grona dotychczasowych akcjonariuszy jest inwestor finansowy lub wręcz strategiczny.
Subskrypcja zamknięta natomiast prowadzi do objęcia akcji w drodze zapisów na akcje, których dokonują dotychczasowi akcjonariusze, którym przysługuje prawo poboru. Prawo to oznacza uprawnienie do objęcia akcji nowej emisji. Jeśli statut lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych akcji w stosunku do liczby posiadanych akcji. Tryb omawianej subskrypcji zakłada, iż podwyższenie kapitału zakładowego nie doprowadzi do zmian w składzie akcjonariuszy spółki, mając na celu jedynie sfinansowanie nadwyżki kapitału zakładowego ze środków dotychczasowych akcjonariuszy.
Subskrypcja otwarta z kolei odbywa się również poprzez dokonywanie zapisów, jednakże skierowana jest do osób, którym nie służy prawo poboru. W przeciwieństwie do subskrypcji prywatnej, ten sposób objęcia akcji przewiduje nieograniczony i nieznany krąg adresatów, wyłączając a priori dotychczasowych akcjonariuszy, którym przysługuje prawo poboru.
Jarosław Chałas
radca prawny partner zarządzający, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
Jarosław Chałas, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy / DGP