W jakim zakresie korzystały z niego dotychczas jednostki samorządu terytorialnego? Jakie znaczenie mają obowiązujące od 29 września 2010 r. zmiany w przepisach regulujących działanie funduszu?
Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych (FRIK) powstał na mocy ustawy z 12 grudnia 2003 r. Jego zadaniem jest udzielanie preferencyjnych kredytów przeznaczonych na pokrycie kosztów przygotowania projektów inwestycji komunalnych realizowanych przez gminy, powiaty oraz ich związki, które są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej.
FRIK jest usytuowany w Banku Gospodarstwa Krajowego jako jednostka wyodrębniona, która ma własny plan finansowy, bilans oraz rachunek zysków i strat. Fundusz ma charakter odnawialny. Oznacza to, że jego środki w części przeznaczonej na kredyty zasilają zwrotnie fundusz. Środki na działanie FRIK są pozyskiwane m.in. ze środków przekazywanych z budżetu państwa w wysokości określonej w ustawie budżetowej, z odsetek od lokat wolnych środków funduszu w bankach lub z inwestycji okresowo wolnych środków funduszu w papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz w papiery wartościowe gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa. Ponadto minister właściwy do spraw finansów publicznych może upoważnić BGK do wyemitowania obligacji lub do zaciągnięcia kredytu lub pożyczki z przeznaczeniem na dofinansowanie funduszu.
Wydatki funduszu są przeznaczane na preferencyjne kredyty w celu pokrycia kosztów przygotowania dokumentacji projektów inwestycji komunalnych, pokrycia kosztów oceny wniosków, kosztów emisji obligacji, wykupu obligacji, spłaty pożyczek i kredytów oraz uzasadnionych kosztów działalności i obsługi FRIK.
Wielkość udzielanych kredytów jest przewidziana do wysokości 80 proc. zaplanowanych kosztów netto przygotowania projektu inwestycyjnego, bez uwzględnienia podatku od towarów i usług, i wynosiła do niedawna nie więcej niż 500 tys. zł na jeden projekt wskazany we wniosku.
Zmiany społeczno-gospodarcze, jakie zaszły w Polsce od powstania FRIK, sprawiły, że rozwiązania ustawy, która wprowadziła fundusz do obrotu prawnego, nie przystawały do rzeczywistości i środki funduszu pozostawały niewykorzystane w pełni. Zostało to odnotowane przez Najwyższą Izbę Kontroli, która w informacji o wynikach kontroli zarządzania i wykorzystania na cele budowlane środków funduszy w BGK z maja 2009 r. wskazała, że istotną przyczyną niskiego wykorzystania środków funduszu jest m.in. ograniczenie kręgu beneficjentów do gmin i związków gmin oraz ustalenie maksymalnej kwoty kredytu w wysokości 500 tys. zł.
Konstrukcja FRIK w starej formule była mało elastyczna i preferowała stosunkowo małe projekty. Stanowiło to barierę dostępu do bardzo atrakcyjnego finansowania. Okazywało się, że kwota 500 tys. na pokrycie kosztów związanych z opracowaniem studium wykonalności, analizy kosztów i korzyści oraz pozostałej dokumentacji projektowej była niewystarczająca. Dodatkowo z FRIK nie mogły korzystać powiaty i ich związki, co ograniczało popyt. Z tych przyczyn, pomimo szerokiej akcji marketingowej, środki z funduszu nie były wykorzystywane na dużą skalę. W efekcie w latach 2009 – 2010 zawartych zostało tylko 139 umów.
Dlatego ustawodawca zdecydował się znowelizować ustawę o FRIK 5 sierpnia 2010 r. Wskutek zmian w przepisach od 29 września 2010 r. poza gminami oraz ich związkami do uzyskania preferencyjnego kredytu uprawnione zostały powiaty i ich związki. Rozszerzono katalog kosztów przygotowania dokumentacji niezbędnej do przygotowania projektów inwestycji komunalnych. Podwyższono też maksymalną kwotę kredytu do 1 mln zł. Zwiększenie kwoty kredytu, wydłużenie okresu kredytowania oraz rozszerzenie katalogu podmiotów mogących się ubiegać o kredyt powinno dać pozytywny impuls popytowy. Miejmy nadzieję, że poluzowanie procedur administracyjnych związanych z koniecznością uzyskania uchwał rady gmin, opinii regionalnych izb obrachunkowych czy zaświadczeń z ZUS będzie dodatkową zachętą dla samorządowców.