Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne. Dlatego nie wolno go odziedziczyć, podarować i sprzedać. Natomiast można odziedziczyć wkład mieszkaniowy.
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego może należeć do jednej osoby albo do obojga małżonków. W razie śmierci jednego z nich przysługujące obojgu małżonkom prawo przypada wdowcowi albo wdowie. Natomiast na takie rozporządzenie prawem nie ma żadnego wpływu fakt, czy żyjący małżonek dziedziczy po zmarłym. Można otrzymać lokatorskie prawo do mieszkania, a nie dziedziczyć wkładu mieszkaniowego.
Wkład mieszkaniowy, czyli określoną kwotę, dziedziczą z mocy ustawy: małżonek i dzieci zmarłego w częściach równych. Małżonek nie może jednak otrzymać mniej niż jedną czwartą wartości tego wkładu. Jeżeli małżonkowie nie mieli wspólnych dzieci, to wówczas wkład dziedziczy wdowiec (wdowa) razem z rodzicami i rodzeństwem zmarłego. W takim przypadku powinien otrzymać połowę wartości wkładu.
Spadkodawca może pozostawić testament i wówczas spadkobiercy nie dziedziczą po nim z mocy ustawy. Wkład mieszkaniowy, który wchodzi w skład masy spadkowej, dziedziczy osoba (albo osoby) powołane w testamencie. Może to być nawet dalszy krewny lub osoba obca.
Wdowiec lub wdowa, któremu przypadnie lokatorskie prawo do mieszkania, może wcześniej nie być członkiem spółdzielni. Powinien wówczas w ciągu roku od śmierci współmałżonka złożyć w spółdzielni deklarację członkowską. Przysługuje mu roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni.
Gdyby jednak w tym czasie nie dokonał wymaganych formalności, to spółdzielnia ma obowiązek wyznaczyć mu dodatkowy termin, nie krótszy niż sześć miesięcy. Musi go też uprzedzić o skutkach, jakie może spowodować niezachowanie tego terminu, ponieważ spółdzielnia może wówczas podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.
Gdyby żyjący małżonek nie dopełnił formalności albo doszło do tego, że jednak prawo wygasło, to wówczas roszczenia o przyjęcie do spółdzielni mieszkaniowej i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują: małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim.
Osoba z tego kręgu, która chciałaby zawrzeć ze spółdzielnią umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, powinna w ciągu roku złożyć w spółdzielni deklarację członkowską i na piśmie zapewnić o gotowości do zawarcia umowy.
Zdarza się, że w takim przypadku do spółdzielni zgłasza się kilku uprawnionych i chce zawrzeć umowę. Wtedy o tym, kto zawrze ją, rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym. Sąd bierze pod uwagę, czy osoba uprawniona mieszkała z małżonkami albo z jednym z nich lub z byłym członkiem.
Gdyby jednak termin wyznaczony przez spółdzielnię na wystąpienie do sądu bezskutecznie upłynął i uprawnieni nie dopełnili tego obowiązku, to wówczas spółdzielnia sama dokonuje wyboru osoby, z którą zawrze umowę o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego.
Natomiast spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu można odziedziczyć. Gdyby przeszło na kilku spadkobierców, to wówczas muszą oni w ciągu roku od otwarcia spadku wyznaczyć spośród siebie pełnomocnika w celu dokonywania czynności związanych z wykonywaniem tego prawa. Pełnomocnik może nawet zawrzeć w ich imieniu umowę o przeniesienie własności lokalu.
Gdyby jednak w ciągu roku spadkobiercy nie wyznaczyli przedstawiciela, to wówczas na ich wniosek lub na wniosek spółdzielni wyznaczy go sąd w postępowaniu nieprocesowym.
Termin na złożenie deklaracji
12 miesięcy
tyle czasu ma wdowiec (wdowa) na złożenie deklaracji członkowskiej w spółdzielni mieszkaniowej
Podstawa prawna
Ustawa z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. nr 4 z 2001 r., poz. 27).