W kontekście nowelizacji ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne coraz częściej pojawiają się propozycje wzmocnienia pozycji prawnej prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i poszerzenia zakresu jego kompetencji.
Obecna pozycja prawna prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) została ukształtowana przez ustawę - Prawo energetyczne oraz w zakresie określenia pozycji ustrojowej przez ustawę z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437), ustawę z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. nr 24, poz. 199) oraz rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania ministra gospodarki (Dz.U. z 2007 r. nr 216, poz. 1593).

Zadania ustawowe

Zgodnie z art. 21 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo energetyczne prezes URE jest centralnym organem administracji rządowej, którego zadania obejmują sprawy regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji. Pojęcie regulacji zostało zdefiniowane w tym akcie prawnym w art. 3 pkt 15 jako stosowanie określonych ustawą środków prawnych, włącznie z koncesjonowaniem, służących do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, prawidłowej gospodarki paliwami i energią oraz ochrony interesów odbiorców. Wątpliwości może budzić sformułowanie środki prawne, lecz w doktrynie przyjęło się rozumieć pod tym pojęciem zarówno instrumenty władcze jak i niewładcze.

Niezależność i kompetencje

Przyznanie prezesowi URE pozycji centralnego organu administracji rządowej i usytuowanie poza Radą Ministrów miało na celu zapewnienie mu niezależności od ośrodków politycznych oraz rozdział kompetencji z ministrem skarbu państwa wykonującym nadzór właścicielski. Drugim warunkiem, mającym zapewniać niezależność w wykonywaniu pełnionej przez prezesa URE funkcji, było uzależnienie odwołania prezesa URE od przesłanek wskazanych w ustawie oraz kadencyjność jego urzędu.
Zgodnie z obecnie obowiązującym brzmieniem przepisów ustawy - Prawo energetyczne prezes URE nie ma stałej wyznaczonej kadencji. Ustawodawca usunął też katalog warunków, na jakich może być odwołana osoba pełniąca funkcję prezesa URE. Co więcej, osoba piastująca to stanowisko musi zostać powołana spośród państwowego zasobu kadrowego. Zgodnie z art. 21 ust. 2a ustawy prezesa URE powołuje prezes Rady Ministrów, spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego, na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa URE.
W ten sposób prezes URE pozbawiony został atrybutów jego ustrojowej niezależności, które zapewniały mu możliwość prowadzenia skutecznej i bezstronnej polityki regulacyjnej. Jest to zjawisko niezwykle niepokojące i sprzeczne z europejskimi tendencjami w tym zakresie, przez co zasługuje na zdecydowaną krytykę.

Propozycje zmian

Wśród projektów nowelizacji ustawy - Prawo energetyczne pojawiają się propozycje przyznania prezesowi URE daleko idących kompetencji, np. wyznaczania ceny maksymalnej energii elektrycznej dla odbiorców przemysłowych. Jednakże za rozszerzeniem zakresu kompetencji prezesa URE powinno iść wzmocnienie jego niezależności. Przede wszystkim przywrócić należy kadencyjność tego urzędu oraz katalog przesłanek, które muszą zostać spełnione, aby możliwe było odwołanie danej osoby z funkcji prezesa URE.