Prowadzę sklep spożywczy. Znajduje się on na parterze budynku wielolokalowego. Dowiedziałem się, że burmistrz w takich budynkach wprowadził ograniczenia dotyczące godzin otwarcia placówek handlowych, zakładów gastronomicznych i usługowych. Uważam, że ustalenie różnych godzin w zależności od tego, gdzie sklep się znajduje, łamie zasadę wolności gospodarczej. Czy włodarz mógł zróżnicować czas otwarcia sklepów w zależności od lokalizacji placówki?
Zacznijmy od wyjaśnienia, że ustalanie godzin otwarcia placówek handlowych, zakładów gastronomicznych i usługowych dla ludności nie należy do uprawnień organu wykonawczego (w tym przypadku burmistrza), lecz rady gminy. Prawo wydania takiego aktu przyznaje jej art. XII par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (dalej: u.p.w.). Potwierdza to orzecznictwo, np. wyrok WSA w Krakowie z 29 sierpnia 2008 r. (sygn. akt III SA/Kr 434/06). I co więcej, rada nie może przekazać tej kompetencji innemu organowi, np. burmistrzowi (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 9 grudnia 2008 r., sygn. akt III SA/Wr 461/08).
Jeżeli chodzi o zróżnicowanie godzin otwarcia sklepów w zależności od ich lokalizacji, jest to dopuszczalne, o ile ma uzasadnienie. Na ten temat wypowiedział się NSA w wyroku z 4 kwietnia 2008 r. (sygn. akt II GSK 477/07). W orzeczeniu tym podkreślił, że art. XII par. 1 u.p.w. nie określa, jakimi zasadami ma kierować się gmina przy ustalaniu godzin otwierania i zamykania placówek handlowych czy usługowych. Wskazał, że prawo to niewątpliwie zawiera w sobie pewien element przymusu i zróżnicowania, lecz jest wyrazem przyznania gminom określonej sfery samodzielności, która nie jest jednak zupełnie dowolna.
Mianowicie zdaniem NSA rada gminy musi uwzględnić różnorakie (często sprzeczne) interesy i potrzeby różnych osób związanych z tymi placówkami, w tym: zatrudnionych w nich pracowników, przedsiębiorców je prowadzących, konsumentów i klientów, a także osób, dla których usytuowanie i działalność owych lokali może powodować uciążliwości i niedogodności. NSA podkreślił jednak, że w ramach art. XII par. 1 u.p.w. zróżnicowanie godzin otwarcia jest dopuszczalne.
Z kolei WSA w Rzeszowie w wyroku z 16 czerwca 2020 r. (sygn. akt II SA/Rz 1256/19) wyjaśnił, że przepisy wyznaczające dni oraz godziny otwarcia oraz zamknięcia zakładów i placówek ograniczają prowadzenie działalności gospodarczej, stąd należy je rozpatrywać jako potencjalnie sprzeczne z zasadą wolności gospodarczej zakotwiczoną w art. 20 i art. 22 Konstytucji RP. Wejście w życie tego typu ograniczeń oznacza bowiem dla przedsiębiorcy przymus takiej organizacji działań i takiego wyznaczania dni oraz godzin otwarcia i zamknięcia prowadzonych punktów, które będą mieścić się w granicach czasowych uchwały. Skutki naruszenia tych norm mają postać sankcji karnej, o czym przesądza art. XII par. 2 u.p.w. Jednocześnie rzeszowski WSA podał, że wobec niezamieszczenia w ustawie kryteriów dopuszczalności wprowadzenia przepisów regulujących dni i godziny otwierania i zamykania placówek handlu detalicznego oraz zakładów gastronomicznych lub usługowych dla ludności, na organach gminy spoczywa szczególny obowiązek uzasadnienia wprowadzanych w ten sposób ograniczeń – poprzez odwołanie się do potrzeby ochrony istotnych dla wspólnoty lokalnej wartości identyfikowanych przez pojęcie interesu publicznego. Z treści art. 22 Konstytucji RP wynika bowiem wyraźnie, że wolność gospodarcza nie może być postrzegana jako zasada niepodlegająca ograniczeniom. Takie ograniczenia mogą być ustanawiane w drodze ustawy, co stało się na mocy art. XII par. 1 u.p.w. Chodzi tu o przekonujące wyjaśnienie przyczyn – mających w kontekście art. 22 ustawy zasadniczej usprawiedliwiać wprowadzane ograniczenia – które mają argumentować za odstąpieniem (w określonych proporcjach) od konstytucyjnej i ustawowej zasady wolności gospodarczej.
Wniosek z orzecznictwa jest zatem taki, że gmina mogła wprowadzić zróżnicowanie godzin otwarcia placówek, jeżeli to zrobiła rada gminy i przekonująco uzasadniała w projekcie uchwały. Jeżeli tego nie zrobiła, czytelnik może zaskarżyć uchwałę do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Podstawa prawna
• art. XII ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Przepisy wprowadzające kodeks pracy (Dz.U. z 1974 r. nr 24, poz. 142; ost.zm. Dz.U. z 1990 r. nr 34, poz. 198)
