Posiadacz opcji nie wykorzysta prawa do zawarcia transakcji, jeżeli będzie to dla niego nieopłacalne
Typowa opcja finansowa to prawo jej właściciela (nabywcy, zajmującego długą pozycję opcyjną) do kupna albo sprzedaży instrumentu bazowego po ustalonej cenie, zwanej ceną wykonania, w określonym czasie. Kluczowe jest to, że posiadacz opcji nie wykorzysta prawa do zawarcia transakcji, jeżeli będzie to dla niego nieopłacalne. Określane jest to jako odrzucenie opcji. Drugą stroną transakcji opcyjnej jest wystawca (sprzedawca, zajmujący krótką pozycję opcyjną). Za sprzedaną opcję wystawca otrzymuje od nabywcy wynagrodzenie, określane jako premia opcyjna. Zamiast rzeczywistej transakcji kupna/sprzedaży instrumentu bazowego (rozliczenia dostawnego), jeżeli umowa lub standard kontraktu opcyjnego tak stanowią, rozliczenie opcji może mieć charakter wyłącznie pieniężny. Kwota rozliczenia zależy wówczas od różnicy pomiędzy ceną rynkową a ustaloną ceną instrumentu bazowego.
Podstawowy podział to opcje kupna (których posiadacz ma prawo do zakupu instrumentu bazowego) oraz opcje sprzedaży (dające prawo do sprzedaży instrumentu bazowego). Wyróżniane są także dwa style opcji. Jeżeli opcję można wykorzystać tylko w jednym terminie, to jest to opcja stylu europejskiego. Natomiast gdy posiadacz może wykorzystać opcję przez czas do określonego terminu, zwanego terminem wygaśnięcia, to jest to opcja stylu amerykańskiego. Oprócz typowych opcji przedmiotem transakcji są także opcje o bardziej złożonych parametrach - opcje egzotyczne.
Opcje mogą opiewać na różne instrumenty bazowe. Pozwala to na wyróżnienie dwóch podstawowych grup: towarowych i finansowych. Opcje finansowe opiewają najczęściej na instrumenty stóp procentowych, indeksy giełdowego rynku akcji, akcje spółek, waluty. Notowane są na giełdach i na rynku pozagiełdowym, kreowanym przede wszystkim przez banki. Wiele z opcji giełdowych opiewa nie bezpośrednio na instrumenty rynku kasowego, lecz na kontrakty terminowe futures.
Opcje są stosowane w celach spekulacyjnych i do ograniczania ryzyka (w hedgingu). Pozwalają na wykorzystywanie strategii prostych (zakup, wystawienie jednorodnych opcji) i konstrukcję złożonych strategii. Nie ulega wątpliwości, że są instrumentami znacznie bardziej złożonymi od symetrycznych instrumentów pochodnych. Jednak w zamian dają o wiele większe możliwości inwestycyjne.
W Polsce obrót na rynku pozagiełdowym dotyczy przede wszystkim opcji walutowych, w znacznie mniejszym stopniu - opcji procentowych. Natomiast na giełdzie w Warszawie od 2003 roku notowane są opcje na indeks kursów akcji 20 najważniejszych spółek (WIG20). Niestety, w zeszłym roku bezterminowo zawieszono obrót opcjami na akcje pięciu dużych spółek, rozpoczęty w 2005 roku.
