Przy sporach wynikających z kontraktów, strony mogą uniknąć klasycznego postępowania na drodze sądowej, wybierając alternatywny mechanizm rozwiązywania przyszłych sporów. Dwoma najczęściej stosowanymi sposobami są arbitraż i mediacja. Decydując się na wybór jednej z tych metod, strony muszą uwzględnić właściwości każdej z nich i zdecydować, które rozwiązanie najbardziej pasuje do ich przyszłego stosunku umownego.
Mediacja jest zazwyczaj prowadzona przed osobą postronną wyznaczoną przez strony. Zadaniem mediatora jest ułatwienie negocjacji pomiędzy stronami. Mediator nie dostarcza rozwiązania sprawy, to strony sporu negocjują między sobą rozwiązanie. Arbitraż przewiduje najczęściej udział trzech arbitrów. Każda ze stron wybiera swojego arbitra, zaś trzeci arbiter jest wybierany bezpośrednio przez strony lub przez arbitrów wyznaczonych przez strony. Arbitrzy decydują o meritum sprawy i winni uzasadnić prawnie wydane przez nich orzeczenie.
W przypadku mediacji nie obowiązują żadne określone procedury, co pozwala na sprawny przebieg negocjacji. W przypadku arbitrażu procedury stanowią istotny element postępowania. Regulamin arbitrażu różni się w zależności od instytucji, za pośrednictwem której strony sporu decydują się przeprowadzić arbitraż. Próbując doprowadzić strony do porozumienia, mediator nie jest zobowiązany do przestrzegania przepisów prawnych. Strony mediacji mają szansę wyrazić swoje poglądy i wspólnie z mediatorem wypracować rozwiązanie. Arbitrzy decydują o meritum sprawy na podstawie właściwego prawa, zaś poddanie sporu pod arbitraż przez strony następuje według jasno określonych zasad (ciężar dowodu, reguły dowodowe itd.).
Zarówno mediacja, jak i arbitraż pozwalają na stosunkowo szybkie rozwiązanie sporu, chociaż to mediacja uznawana jest za metodę pozwalającą na szybsze rozstrzygnięcie sporu.
Rozwiązanie wypracowane przez strony podczas mediacji nie jest wiążące dla stron, chyba że strony zdecydują się na jego potwierdzenie w formie ugody sądowej. W przypadku niepowodzenia mediacji, strony mogą poddać spór pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego lub sądu polubownego. Jeśli chodzi zaś o orzeczenie sądu arbitrażowego, to jest ono wiążące strony i co do zasady nie podlega zaskarżeniu.
Obie procedury są poufne, informacje dotyczące postępowania oraz jego rozwiązania mogą zostać ujawnione jedynie stronom.
Koszty mediacji są zazwyczaj niższe niż koszty arbitrażu. W postępowaniu występuje tylko jeden mediator i nie ma stałych opłat, jak w przypadku arbitrażu. Zarówno w przypadku mediacji, jak i arbitrażu koszty najczęściej są dzielone równo między strony.