Optymalizacja wykorzystania zasobów finansowych, jakimi dysponuje grupa kapitałowa, skłania międzynarodowe koncerny do zawierania umów typu cash pooling, ułatwiających bieżące finansowanie działalności spółek należących do takiej umowy oraz bardziej wydajne zarządzanie płynnością finansową grupy.
W praktyce istnieją dwa główne warianty umów typu cash pooling. Pierwszy to cash pooling wirtualny (ang. notional cash pooling) - w przypadku którego brak jest rzeczywistych przepływów środków pomiędzy rachunkiem głównym a rachunkami uczestników, niemniej jednak rozliczenie w ramach systemu cash pooling jest dokonywane przez podmiot zarządzający systemem, tzw. cash pool leader, poprzez analizę sald debetowych i kredytowych i odpowiednie przypisanie odsetek z tytułu występowania tych sald. Drugi wariant to cash pooling rzeczywisty - w przypadku którego dochodzi do rzeczywistych przepływów środków pomiędzy uczestnikami systemu finansowania bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotu zarządzającego systemem. W umowach typu cash pooling jako podmiot zarządzający systemem tzw. cash pool leader może występować zarówno podmiot z grupy kapitałowej, do której należą uczestnicy cash pooling, jak i niepowiązana instytucja finansowa.
Charakter umów cash pooling
W przypadku gdy podmiotem zarządzającym systemem cash pooling jest podmiot z grupy kapitałowej i jeżeli w ramach systemu rozliczeń dokonywane są rzeczywiste przepływy środków finansowych pomiędzy uczestnikami cash pooling, w sposób oczywisty dochodzi do transakcji z podmiotami powiązanymi. W przypadku umów typu cash pooling wirtualna charakterystyka tych rozliczeń jest bardziej skomplikowana, ze względu na brak bezpośrednich interakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi. Jednak, mimo iż formalnie nie dochodzi do wzajemnego finansowania podmiotów, to jednak i w tym przypadku istnieje możliwość uznania, że wirtualnie zagregowane środki stanowiące podstawę naliczania odsetek od sald debetowych i kredytowych należą do podmiotów powiązanych i umowa cash pooling stanowi podstawę do powstawania tych odsetek. Dotychczas prezentowane przez władze podatkowe stanowisko w tym zakresie nie jest jednoznaczne. W niektórych interpretacjach władze podatkowe przyjmują stanowisko, że ponieważ podmiotem oferującym usługę cash pool jest w wielu przypadkach niepowiązana instytucja finansowa, w konsekwencji, należy przyjąć, że art. 11 ustawy o CIT dotyczący powiązań nie będzie miał zastosowania. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę specyficzny charakter umów cash pooling, nie można wykluczyć odmiennych interpretacji organów podatkowych.
Weryfikacja transakcji
W przypadku uznania umów cash pooling za rozliczenia pomiędzy podmiotami powiązanymi powstanie konieczność weryfikowania rynkowości następujących elementów tych transakcji:
• wynagrodzenia dla podmiotu powiązanego spełniającego funkcję cash pooling leadera,
• wysokości oprocentowania sald debetowych i kredytowych w sposób uwzględniający ocenę kredytową uczestników oraz rzeczywiste korzyści uczestnika systemu,
• sposobu alokacji korzyści powstałych w wyniku operacji agregowania sald oraz wynikających z ekonomii skali pomiędzy podmiot zarządzający oraz pozostałych uczestników systemu,
• podziału pomiędzy uczestników ewentualnych prowizji i opłat administracyjnych instytucji finansowej z tytułu finansowania systemu,
• rozliczenia z tytułu ewentualnych dodatkowych świadczeń pomiędzy uczestnikami systemu cash pooling, np. z tytułu wzajemnych gwarancji uczestników umowy cash pooling wobec banku.
W zależności od specyfiki określonej umowy cash pooling istotne może być ustalenie szczegółowego sposobu przypisania korzyści wynikających z systemu do poszczególnych uczestników z ogólnej puli korzyści wygenerowanych na poziomie grupy. Jest to szczególnie istotne, jeżeli całość korzyści jest pierwotnie przypisywana do podmiotu zarządzającego systemem. Zasadniczo klucz alokacji korzyści pomiędzy uczestników umowy cash pooling, czyli sposób przypisania do tych podmiotów wygenerowanych oszczędności, powinien odzwierciedlać udział tych podmiotów w obrotach debetowych i kredytowych rachunku głównego.
Ważne!
W praktyce umowy cash pooling mogą zawierać również inne specyficzne postanowienia wpływające na korzyści i ryzyka stron umowy. Istotna jest zatem szczegółowa analiza warunków tych umów oraz ocena pod względem ich rynkowości.
KORZYŚCI Z ZAWARCIA UMOWY CASH POOLING
Funkcjonowanie systemów typu cash pooling pozwala na realizację następujących korzyści przez grupy kapitałowe:
• korzyści skali - łączenie sald debetowych oraz kredytowych umożliwia bowiem wynegocjowanie znacznie lepszej wysokości oprocentowania niż w sytuacji, w której uczestnicy przystępują do negocjacji z bankiem indywidualnie,
• obniżenie kosztów prowizji - ponieważ w przypadku systemów cash pooling dochodzi do wzajemnego finansowania pomiędzy podmiotami powiązanymi, brak jest konieczności ponoszenia kosztów prowizji bankowych związanych z udzielaniem przez bank pożyczek poszczególnym uczestnikom,
• korzyści związanych z operacją agregowania sald (tzw. netting benefit) - ponieważ salda uczestników znoszą się częściowo w wyniku wzajemnego finansowania, w efekcie poprawia się wynik odsetkowy netto w stosunku do sytuacji indywidualnego rozliczania odsetek w transakcjach z bankiem,
• bardziej efektywne zarządzanie płynnością.