Dyrektywa MiFID II - nowe wyzwania dla sektora finansowego w 2018 r.

Dyrektywa MiFID II weszła w życie 3 stycznia 2018 roku i od tej daty obowiązuje we wszystkich krajach członkowskich UE. Pakiet MiFID II obejmuje Dyrektywę i Rozporządzenie MiFIR, a tym samym zgodnie z regułami legislacyjnymi, dyrektywa jest implementowana ustawodawstwem kraju członkowskiego, natomiast rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio.

Stan implementacji w Polsce

W polskich warunkach implementacja Dyrektywy będzie dokonana za pomocą ustawy a dokładnie nowelizacji Ustawy o obrocie oraz kilku innych ustaw m.in. prawa bankowego. W połowie grudnia ub. r. pojawił się projekt ustawy zmieniającej Ustawę o obrocie, z planowanym terminem wejścia wraz z początkiem kwietnia 2018 roku. W praktyce oznacza to chwilowy brak formalnej implementacji dyrektywy.

Brak formalnej implementacji w Polsce – rozwiązania przejściowe

Faktyczny brak aktu implementującego Dyrektywę MiFID II do polskiego porządku prawnego nie stoi w sprzeczności z rozpoczęciem jej obowiązywania w Polsce od początku 2018 roku. Stanowisko takie było już potwierdzone podczas implementacji Dyrektywy MiFID I a obecnie zostało wyrażone w Piśmie KNF z 27 grudnia 2017 r. skierowanym do prezesów banków „Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie stosowania w Polsce Dyrektywy MiFID II od 3 stycznia 2018 r.”. W przedmiotowym piśmie KNF stoi na stanowisku, że zasadą jest pierwszeństwo prawa wspólnotowego oraz bezpośrednia skuteczność przepisów – oczywiście pod określonymi warunkami. Wymogi dla możliwości bezpośredniego stosowania dyrektywy w obliczu braku krajowych regulacji wydają się być spełnione. Stąd w konsekwencji, pomimo braku stosownych ustaw wymogi Dyrektywy MiFID II (w tym Rozporządzenia MiFIR i innych aktów towarzyszących) obowiązują na terenie naszego kraju – zgodnie z wytycznymi KNF.

Główne zmiany wprowadzane przez MIFID II

Dyrektywa MiFID II uchwalona w 2014 roku przez Unię Europejską wprowadza szereg istotnych zmian na rynkach finansowych. Zasadniczy cel Dyrektywy oraz Rozporządzenia MiFIR (oraz szeregu aktów dodatkowych tzw. rozporządzeń delegowanych) to wzmocnienie ochrony inwestora w starciu z instytucją finansową. Środkami do tego celu mają być różne instrumenty zmniejszające asymetrię informacyjną pomiędzy inwestorem (niezależnie od kategorii, do której został zakwalifikowany tzn. detaliczny, profesjonalny czy uprawniony kontrahent) a profesjonalną instytucją finansową.

Instrumenty do realizacji zmian

Głównymi instrumentami, które mają minimalizować wskazane nierówności są obowiązki informacyjne m.in. dotyczące informowania klientów o kosztach oraz nowe rozwiązania ujawnieniowe w zakresie kwotowań instrumentów finansowych. Wspomniane wymogi informacyjne są obecne w dwóch wymiarach. Po pierwsze w wymiarze jednostkowym, a więc na linii klient i instytucja finansowa. Po drugie w wymiarze rynkowym, czemu służyć mają ujawnienia pre i post transakcyjne odpowiednio na poziomie publicznych ujawnień kwotowań oraz post transakcyjnych raportów nadzorczych. W konsekwencji, w zamyśle europejskiego ustawodawcy realizacja postulatu przejrzystości i przekazywania możliwie pełnej informacji przebiega w osobistym kontakcie klienta z instytucją finansową jak również na poziomie informacji zagregowanych (makro) przekazywanych czy publikowanych za pomocą mechanizmów APA (Approved Publication Arrangement) oraz ARM (Approved Reporting Mechanism). Warto wspomnieć, że sfera informacyjna na płaszczyźnie klient – firma inwestycyjna obejmuje wszystkie etapy kontaktu z klientem tzn. zarówno fazę, kiedy dany podmiot pretenduje do bycia klientem a jednocześnie jeszcze nim nie jest (np. ankietowanie), poprzez fazę zawierania transakcji – niezależnie od tego, czy wysiłki zakończą się zawarciem transakcji / nabyciem instrumentu finansowego czy nie (w tym informowanie o nieadekwatności produktu, ostrzeganie, informowanie o kosztach, przekazywanie KID – czyli cała procedura przedtransakcyjna). W końcu sfera informacyjna pomiędzy klientem a instytucją obejmuje też aspekty następujące po zawarciu transakcji (natychmiastowe i te wykonywane z pewnym opóźnieniem np. D+1) oraz obecność klienta w instytucji niezależnie od stopnia jego aktywności (informowanie raz w roku o kosztach, jakie poniósł w związku z zawarciem transakcji).

Nowości na rynku OTC

Wspólnym mianownikiem dla zabiegów zwiększających przejrzystość jest ograniczenie tzw. „dark pools”, czyli obszarów dotychczas niedoregulowanych przez MiFID. Przejawia się to poprzez faktyczne ograniczenie handlu OTC w reżimie nieregulowanym przepisami MiFID. Innymi słowy, jeśli podmioty uczestniczące w obrocie zdecydują się na handel poza systemami obrotu (OTC), dość mocno uregulowanymi przepisami chroniącymi inwestora, to pozostawanie w formule handlu OTC wcale nie oznacza łagodniejszych wymogów dla takiego rozwiązania – przykładowo przekroczenie odpowiednich progów ilościowych dla handlu OTC oznacza zaklasyfikowanie podmiotu, jako Systematic Internalizer i pociąga za sobą szereg wymogów publikacyjnych.

Paweł Spławski, Dyrektor w zespole Ryzyka Finansowego, Deloitte