Konsolidacja pionowa przedsiębiorstw energetycznych, niestety, wywarła przede wszystkim negatywne skutki, które najboleśniej odczuwają przemysłowi odbiorcy energii.
Konsolidacja pionowa była jednym z elementów realizacji rządowego Programu dla elektroenergetyki przyjętego przez Radę Ministrów 28 marca 2006 r. Warunkiem jej przeprowadzenia było wydanie przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) decyzji w przedmiocie zezwolenia na dokonanie konsolidacji pionowej przedsiębiorstw sektora energetycznego.

Cztery silne spółki

Obowiązująca wówczas ustawa z 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 244, poz. 2080 ze zm.) w art. 19 ust. 2 przewidywała możliwość wydania przez prezesa UOKiK zgody na koncentrację, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku, w przypadku gdy odstąpienie od zakazu koncentracji jest uzasadnione, a w szczególności: 1) przyczyni się ona do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego; 2) może ona wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.
Na mocy wydanych w oparciu o tę podstawę prawną decyzji utworzone zostały cztery silne spółki energetyczne: Polska Grupa Energetyczna, Tauron Polska Energia, Energa oraz Enea.

Negatywne skutki

Zdaniem przedstawicieli ówczesnego rządu (rząd Kazimierza Marcinkiewicza - red.) konsolidacja nie doprowadziła ani do ograniczenia warunków konkurencji na rynku, ani do wzrostu cen energii elektrycznej.
Niestety, statystyki są nieubłagane. Koszty wytworzenia 1 MWh wzrosły, nie powiększyły się również nowe moce wytwórcze, a cena energii elektrycznej dla odbiorców przemysłowych wzrosła o ponad 30 proc. Wymienione cztery grupy energetyczne utworzyły strukturę oligopolistyczną, co daje się we znaki zwłaszcza odbiorcom przemysłowym.
Z chwilą uwolnienia cen energii dla tej grupy odbiorców (1 lipca 2004 r.) prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE) stracił najbardziej efektywny środek prawny do kontrolowania polityki cenowej przedsiębiorstw energetycznych, tj. zatwierdzanie taryf cen.
Z problematyką utworzenia skonsolidowanych grup energetycznych wiąże się również kwestia rozwiązania kontraktów długoterminowych (tzw. KDT-ów) na mocy ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz.U. z 2007 r. nr 130, poz. 905).
Poprzez dokonywanie obrotu pomiędzy spółkami wewnątrz danej grupy kapitałowej zawyżają one cenę energii, nakładając na nią wysoką marżę, a co za tym idzie, uzyskują nienależne rekompensaty z tytułu rozwiązania KDT-ów.
Przemysłowi odbiorcy energii elektrycznej coraz boleśniej odczuwają skutki konsolidacji pionowej przedsiębiorstw z sektora energetycznego w postaci znacznego zachwiania warunków konkurencji na rynku energii w Polsce. W obliczu zaistniałej sytuacji odbiorcy przemysłowi zaczęli zrzeszać się w różnego rodzaju gremia (m.in. Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu).

Propozycje rozwiązań

22 grudnia ubiegłego roku odbyła się debata na temat struktury hurtowego i detalicznego obrotu energią elektryczną w aspekcie propozycji obligatoryjnej jej sprzedaży poprzez Towarową Giełdę Energii (TGE) z udziałem przedstawicieli m.in. ministerstw, rządu i parlamentu, odbiorców przemysłowych, TGE oraz URE. Dyskusja stała się okazją do przedstawienia propozycji rozwiązań kwestii konsolidacji na rynku energii elektrycznej w Polsce oraz przewidywań co do jej dalszego kierunku. Uczestnicy debaty wymienili następujące możliwe zmiany w strukturze krajowej: dalsza konsolidacja i utworzenie jednej grupy energetycznej (na wzór czeskiego CEZ-u) poddanej kontroli prezesa URE; nowelizacja ustawy - Prawo energetyczne i przywrócenie obowiązku zatwierdzania taryf przez prezesa URE, tzw. market making opierający się m.in. na instytucji tzw. animatorów rynku; handel energią za pośrednictwem platform brokerskich lub wprowadzenie obowiązku obrotu energią na Towarowej Giełdzie Energii.
Problem konsekwencji konsolidacji pionowej w sektorze energetycznym jest dziś kluczowy z punktu widzenia przemysłowych odbiorców energii. W tym zakresie wymagana jest szeroka debata uczestników sektora energetycznego zakończona konkretnymi wnioskami.