Subskrybuj nas na Youtube
Jestem właścicielem małej firmy. Założyłem sprawę sądową kontrahentowi – spółce, która zalega mi z zapłatą należności za dostarczony towar w wysokości prawie 100 tys. zł. Podmiot ten jest właścicielem nieruchomości, której księga wieczysta jest już zresztą obciążona innymi hipotekami, np. urzędu skarbowego. Spółka zapewne będzie chciała ją szybko sprzedać. Jeśli do tego dojdzie przed zakończeniem mojej sprawy, która może trwać wiele miesięcy, mogę nigdy nie odzyskać pieniędzy. Czy jest jakaś możliwość zabezpieczenia w toku sprawy majątku spółki, przykładowo wpisania hipoteki? Czy wystarczą dowody na to, że nie płaci innym?
Czytelnik może złożyć w toku sprawy wniosek o zabezpieczenie powództwa przez ustanowienie hipoteki przymusowej. Przy czym, aby odniósł on pożądany skutek, trzeba uprawdopodobnić roszczenie i wykazać interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Do takiej konkluzji prowadzi korelacja norm prawnych oraz orzecznictwa sądowego.
Przede wszystkim należy odnieść się do art. 730 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), z którego wynika, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia, przy czym sąd może tego dokonać przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Krótko rzecz ujmując, celem tego postępowania jest udzielenie ochrony wierzycielowi, ale jedynie tymczasowej, umożliwiającej mu skuteczne zaspokojenie zgodnie z orzeczeniem sądowym, które dopiero zostanie wydane w przyszłości.
Zgodnie z art. 7301 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny. Co istotne, interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy jego brak uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia albo w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (par. 2).
Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Z kolei z art. 747 pkt 3 k.p.c. wynika, że zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje m.in. przez obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową.
W praktyce orzeczniczej sądów okazuje się, że powodowi składającemu wniosek o tzw. zabezpieczenie (np. poprzez ustanowienie hipoteki) sprawia trudność wykazanie (uprawdopodobnienie) wspomnianego interesu prawnego. Sąd Okręgowy w Rzeszowie w postanowieniu z 2 września 2016 r. (sygn. akt VI Gz 190/16) wskazał, że choć uprawdopodobnienie nie podlega takim wymogom formalnym jak zwykłe postępowanie dowodowe i ma na celu przyspieszenie postępowania w sprawie, to nie może się opierać na samych twierdzeniach strony (por. komentarz do art. 243 kodeksu postępowania cywilnego pod red. J. Bodio, T. Demendecki, A. Jakubecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P. Wójcik, LEX/el. 2010). W kontekście powyższej przesłanki w orzecznictwie sądowym wskazuje się zaś, że przyczynami zagrażającymi w poważnym stopniu osiągnięciem celów postępowania w sprawie jest zła kondycja finansowa dłużnika, która przejawia się w zaprzestaniu regulowania zobowiązań, wyzbywaniu się majątku, ograniczaniu zakresu działalności, zaciąganiu pożyczek lub kredytów zabezpieczonych majątkiem i zachwianiu możliwości ich spłaty (por. np. postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 31 sierpnia 2015 r., sygn. akt VIII Gz 101/15).
We wspomnianym już wyżej postanowieniu SO w Rzeszowie zaakcentował jednak, że nie wystarczy tylko powołanie się na przypuszczenia, iż pozwany może wyzbyć się nieruchomości. Jak dalej zaznaczył, to że pozwany zalega z zapłatą nie pozwala na wysnucie wniosku, że wyrok uwzględniający roszczenie nie zostanie wykonany lub zaistnieją poważne trudności w jego wyegzekwowaniu, a obawa, że może przenieść przysługujące mu prawa własności nieruchomości, nie wystarcza do uwzględnienia wniosku.
Wynika z tego, że choć przedsiębiorca ma prawo domagać się ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości spółki, to nie wystarczy napisać we wniosku tylko tego, że nie płaci ona innym. W praktyce konieczne jest przedstawienie oprócz własnych jakichkolwiek innych dokumentów świadczących o istnieniu zobowiązań spółki. W podanym przypadku może temu służyć m.in. odpis z księgi wieczystej, gdzie wpisywane są hipoteki przymusowe z tytułu należności publicznoprawnych.
Warto tu przytoczyć stanowisko z postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 24 czerwca 2015 r. (sygn. akt I Acz 1111/15), w którym podkreślono, że trudną sytuację finansową powód uprawdopodobnił posiadaniem przez stronę pozwaną zobowiązań publicznoprawnych i brak spłat tych zobowiązań, co powoduje realne zagrożenie w narastaniu zaległości. Dodano również, że: „Ewentualne zabezpieczenie roszczeń publicznoprawnych na nieruchomościach strony pozwanej i sprzedaż tych składników majątkowych w postępowaniu egzekucyjnym mogłaby pozbawić powoda istotnych składników majątkowych, z których mógłby egzekwować zasądzoną kwotę, w razie uwzględnienia powództwa, gdyż pierwsze miejsce hipoteczne należałoby do innych podmiotów”.
Podstawa prawna
Art. 730, art. 747 pkt 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.).
