Porozumienia zawierane w związku ze sprzedażą przedsiębiorstw bardzo często obejmują klauzule zakazu konkurencji. Zazwyczaj to sprzedający zmuszony jest powstrzymać się od działalności konkurencyjnej wobec działalności prowadzonej przez sprzedawane przedsiębiorstwo, lub nawet działalności kupującego, co tradycyjnie uzasadnia się potrzebą ochrony celu transakcji.
Zdarza się jednak, iż strony umowy sprzedaży przedsiębiorstwa uzgodnią, że zakaz konkurencji ma charakter obustronny lub że dotyczy wyłącznie kupującego. Tego typu klauzule umowne są szczególnie ryzykowne, narażają bowiem zainteresowanych przedsiębiorców na odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów.
Przepis art. 6 ustawy tej ustawy stanowi, iż zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Do tego typu porozumień należą również wskazane powyżej klauzule ograniczające lub zakazujące jednej ze stron umowy sprzedaży przedsiębiorstwa prowadzenia określonego rodzaju działalności. Takie klauzule albo eliminują z rynku przedsiębiorcę, który dotychczas był na nim obecny, albo uniemożliwiają wejście na rynek przedsiębiorcy, który mógłby być tym zainteresowany, zakłócając tym samym działanie mechanizmów wolnej konkurencji.
Mając na uwadze praktyczną doniosłość problemu, w jednym ze swoich obwieszczeń Komisja Europejska wskazała przesłanki, od jakich uzależniona jest dopuszczalność zakazów konkurencji w transakcjach sprzedaży przedsiębiorstw. Wyjaśnienia Komisji związane są ze wspólnotowymi przepisami dotyczącymi kontroli koncentracji, gdyż właśnie na gruncie kontroli koncentracji najczęściej pojawia się pytanie o zasadność tego typu ograniczeń konkurencji. Obwieszczenie Komisji w sprawie ograniczeń bezpośrednio związanych i koniecznych do realizacji koncentracji przedsiębiorstw z 2001 roku stanowi, iż postanowienia o zakazie konkurencji są uzasadnione, o ile ich czas obowiązywania, geograficzny zasięg stosowania, przedmiot i podlegające im osoby nie wykraczają poza to, co jest słusznie konieczne dla osiągnięcia słusznego celu koncentracji. Postanowienia te muszą być konieczne dla realizacji koncentracji, co oznacza, iż w ich braku koncentracja nie mogłaby zostać zrealizowana lub mogłaby być zrealizowana na bardziej niepewnych warunkach, po znacznie wyższym koszcie, w istotnie dłuższym okresie lub ze znacznie większym stopniem trudności. Zakaz konkurencji nałożony na sprzedającego może być konieczny dla realizacji koncentracji, jeżeli ma na celu ochronę sprzedawanego przedsiębiorstwa poprzez zabezpieczenie jego wartości, a tym samym bezpieczeństwa inwestycji kupującego.
Zdaniem Komisji postanowienia o zakazie konkurencji są generalnie uzasadnione przez dwa do trzech lat od daty transakcji (w zależności od tego, czy w ramach transakcji dochodzi do przeniesienia know-how), a jedynie wyjątkowo przez dłuższy okres. Wyjątek taki może mieć miejsce na przykład wtedy, gdy strony potrafią wykazać, iż lojalność dotychczasowego klienta wobec sprzedającego przetrwa dłużej, lub jeżeli zakres lub charakter zbywanego know-how uzasadnia dodatkowy okres ochronny. Zakaz konkurencji nie powinien również dotyczyć obszaru innego niż ten, na którym sprzedający oferował dane produkty lub usługi przed momentem zbycia. Wynika to z założenia, iż kupujący nie potrzebuje ochrony na terytorium, którego sprzedający sam nie zna. Wreszcie, zakaz konkurencji nie powinien być przedmiotowo szerszy niż działalność będąca przedmiotem transakcji.
Dariusz Tokarczuk
radca prawny partner Kancelarii Prawnej GLN
/>