Czy w skład masy upadłościowej wchodzi cały spadek? Mój zmarły mąż zapisał kilka wartościowych przedmiotów osobom, których nie powołał do spadku. Czy zapisy te są skuteczne wobec masy spadkowej?
Gdy przedsiębiorca straci życie pozostawiając długi, to na wniosek złożony nie później niż w ciągu roku od śmierci, zgodnie z przepisem art. 7 prawa upadłościowego, może być przeprowadzone wobec niego zwykłe postępowanie upadłościowe. Gdy w tym postępowaniu wezmą udział spadkobiercy zmarłego, to przysługują im takie same prawa, jakie przysługiwałyby dłużnikowi. Zdarza się, że w takim postępowaniu spadkobierca nie weźmie udziału lub z uwagi na trwające postępowanie spadkobierca nie jest jeszcze znany. Wtedy sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości ustanowi kuratora dla spadku. Kurator będzie opiekował się spadkiem. To właśnie on będzie wykonywał prawa służące w postępowaniu zmarłemu przedsiębiorcy jako dłużnikowi.
W skład masy upadłości wchodzą jedynie aktywa spadku po zmarłym dłużniku, natomiast nie wchodzą jego zobowiązania. W innych przypadkach, poza upadłością, spadek obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa, czyli majątek i wszystkie zobowiązania.
Dlatego wobec masy upadłości nie mają skutku takie postanowienia testamentowe, jak: ustanowienie wykonawcy testamentu oraz zapisy i polecenia. Nawet jeśli zmarły chciał polecić komuś wykonanie pewnej czynności albo zapisze określone przedmioty majątkowe osobom, których nie powoła do spadku, to wszystkie takie decyzje są bezskuteczne wobec masy upadłości. Oznacza to, że cały spadek wchodzi w skład masy upadłości, łącznie z tymi przedmiotami, którymi spadkobierca chciał w inny sposób rozporządzić.
W przypadku ogłoszenia upadłości osoby zmarłej skutki prawne związane z przyjęciem spadku powstają dopiero po zakończeniu postępowania upadłościowego. Spadkobiercy przez cały czas trwania postępowania upadłościowego nie mają statusu spadkobierców. Wiąże się to dla nich z taką korzyścią na przykład, że nie wiadomo, czy w ogóle odziedziczą jakiekolwiek aktywa, a zatem w mojej ocenie nie muszą płacić podatku spadkowego, aż do zakończenia postępowania upadłościowego. Nie muszą więc udowadniać urzędowi skarbowemu, że zmarły pozostawił więcej długów niż aktywów, co mogłoby się okazać utrudnione. Natomiast podatek zapłacą dopiero wówczas, gdy po zakończeniu postępowania pozostanie dla nich jeszcze jakiś majątek. Takie postępowanie wywiera również pozytywny skutek dla wierzycieli. Po prawomocnym zakończeniu albo umorzeniu postępowania, które toczy się w stosunku do zmarłego dłużnika, wyciąg z listy wierzycieli stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko spadkobiercom.
PIOTR ZIMMERMAN
radca prawny Kancelaria Wardyński i Wspólnicy