"Świat się zmienił, WTO nie. Najwyższy czas, aby usprawnić system, aby mógł reagować na wyzwania dzisiejszej globalnej gospodarki i znów działać na korzyść wszystkich zainteresowanych. UE musi odegrać tutaj wiodącą rolę" - powiedziała unijna komisarz ds. handlu UE Cecilia Malmstroem.
Komisja chce zaktualizować zasady światowego handlu, wzmocnić uprawnienia WTO do monitorowania handlu i znaleźć sposób na przezwyciężenie obecnego impasu w systemie rozstrzygania sporów wewnątrz WTO.
Propozycja pojawiła się dzień po ogłoszeniu przez prezydenta USA Donalda Trumpa dodatkowych, 10-procentowych karnych taryf celnych na towary chińskiego eksportu do USA wartości 200 mld dolarów. Nowe taryfy wejdą w życie 24 września i będą stopniowo podwyższane do końca roku. Media podkreślają, że to kontynuacja wojny handlowej z Chinami. Trump zapowiedział też w zeszłym miesiącu, że może wycofać USA z WTO, co podkopałoby jeden z fundamentów współczesnej globalnej gospodarki.
KE podkreśla, że funkcjonowanie nadzorowanych przez WTO przepisów dotyczących transgranicznej wymiany handlowej przez lata pomagało w eliminowaniu napięć na rynku handlowym i zapobiegało wojnom handlowym. Jednak zmianom gospodarczym, politycznym i technologicznym nie towarzyszył rozwój nowych regulacji dotyczących wymiany handlowej.
Obecnie obowiązujące międzynarodowe przepisy handlowe nie obejmują subsydiów powodujących zakłócenia na rynku, często przekazywanych za pośrednictwem przedsiębiorstw państwowych. Powoduje to naruszanie równych reguł gry dla podmiotów gospodarczych.
Jak podaje KE, WTO jest też w coraz większym stopniu obciążona nieelastycznymi procedurami i konfliktem interesów, jakie obserwuje się w niektórych państwach. "Jednostki WTO odpowiedzialne za rozwiązywanie sporów handlowych są niemal sparaliżowane ze względu na zablokowanie nominacji nowych członków organu odwoławczego WTO. Zagrożona jest rola WTO jako organu monitorującego, ze względu na brak przejrzystości ze strony wielu państw" - wskazuje KE.
Unijni przywódcy na szczycie w dniach 28-29 czerwca 2018 r. powierzyli Komisji Europejskiej zadanie modernizacji WTO w celu dostosowania jej do zmieniającego się świata oraz zwiększenia jej skuteczności.
UE rozpoczęła już współpracę z niektórymi partnerami w ramach WTO: ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią – w ramach rozmów trójstronnych oraz z Chinami – w ramach specjalnej grupy roboczej utworzonej podczas ostatniego szczytu UE-Chiny.
W nadchodzących tygodniach UE zamierza nadal omawiać koncepcję z różnymi członkami WTO i przedstawić konkretne propozycje. Parlament Europejski i kraje członkowskie w ramach Rady UE będą uczestniczyć w tych dyskusjach.
Pod koniec sierpnia Trump w wywiadzie dla Bloomberg News narzekał, że Stany Zjednoczone są traktowane niesprawiedliwie w globalnym handlu i obwiniał WTO o dopuszczenie do tego. Ostrzegł także, że może podjąć działania przeciwko WTO, chociaż nie określił, w jakiej formie miałoby się to odbyć.
Podobną opinię amerykański prezydent wyraził na początku lipca. Wówczas w Białym Domu mówił dziennikarzom: "WTO traktuje nas bardzo źle od wielu, wielu lat i dlatego jesteśmy w bardzo niekorzystnym położeniu. Nie wiem, dlaczego tam jesteśmy. WTO jest zaprojektowana przez resztę świata, by rolować Stany Zjednoczone".
Waszyngton oskarżył też WTO o to, że nie koncentruje się na negocjacjach handlowych, a zajmuje się sporami sądowymi i zablokował nominacje do izby odwoławczej, która rozstrzyga spory. Do końca września zwykle siedmioosobowa izba będzie miała tylko trzech sędziów.
W maju francuski prezydent Emmanuel Macron zaproponował przegląd globalnych zasad handlu, wzywając UE, Stany Zjednoczone, Chiny i Japonię do opracowania projektu reformy WTO przed końcem roku.
WTO została powołana w 1994 roku. Jej głównym zadaniem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej oraz przestrzegania praw własności intelektualnej.