Obowiązujące od kilku miesięcy nowe przepisy kodeksu cywilnego o służebności przesyłu budzą w praktyce liczne wątpliwości. Jedna sprowadza się do pytania: czy prawo do ustanowienia służebności przesyłu przysługuje także użytkownikowi wieczystemu?
Z uwagi na brzmienie art. 3051 kodeksu cywilny, w którym mowa jest o możliwości obciążenia służebnością przesyłu nieruchomości, pojawiły się opinie, że służebność ta może obciążać jedynie własność nieruchomości. Argumenty prawne są jednak nieprzekonujące.
Warto odwołać się w tym miejscu do orzecznictwa oraz literatury dotyczących służebności gruntowych. Definiujący je przepis art. 285 par. 1 kodeksu cywilnego również bowiem głosi, że taką służebnością można obciążyć nieruchomość. Tymczasem powszechnie przyjmuje się, że służebność gruntowa może obciążać prawo użytkowania wieczystego. Teza taka jest zawarta w postanowieniu Sądu Najwyższego z 17 stycznia 1974 r., III CRN 316/73. Stwierdzono w nim, że wieczyste użytkowanie zostało ukształtowane jako instytucja pośrednia między prawną kategorią własności a kategorią tzw. praw rzeczowych ograniczonych. Należy zatem przy trudnościach interpretacyjnych posługiwać się analogią przede wszystkim do przepisów dotyczących treści i wykonywania własności, a więc m.in. również do przepisów o służebności drogi koniecznej. Warto też wspomnieć o uchwale Sądu Najwyższego z 22 października 1968 r., III CZP 98/68, w której stwierdzono, że z charakteru użytkowania wieczystego wynika, że należy doń odpowiednio stosować przepisy dotyczące prawa własności, w tym przepisy normujące kwestię tzw. służebności drogi koniecznej. Podobnie wiodący przedstawiciele nauki prawa stoją na stanowisku, że użytkownik wieczysty może ustanowić służebność gruntową obciążającą jego prawo. Pogląd ten opiera się na zasadzie rozporządzalności użytkowania wieczystego. Warto wspomnieć, że w nauce przedstawiono również alternatywną koncepcję, zgodnie z którą użytkownik wieczysty może obciążyć służebnością nie tyle prawo użytkowania wieczystego, co prawo własności nieruchomości. Nie zdobyła ona jednak szerszego uznania.
Z uwagi na podobną redakcję przepisów, byłoby niespójne dopuszczenie ustanawiania służebności gruntowych na użytkowaniu wieczystym i negowanie takiej możliwości w przypadku służebności przesyłu. Należy uznać, że służebność przesyłu może być ustanowiona przez użytkownika wieczystego. Może być także przymusowo ustanowiona przez sąd na użytkowaniu wieczystym. Należy pamiętać, że ma to swoje konsekwencje, wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Jest to jednak odrębne zagadnienie.