Rozmawiamy z IGOREM B. NESTORUKIEM, doktor prawa MJC (Bonn), Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka - Zniżki cen mieszkań zmusiły deweloperów do nasilenia działań promocyjnych. Niektóre premie utrudniają konsumentom obiektywną kalkulację ceny i jakości oferowanego lokalu.
• W ofertach domów i mieszkań deweloperzy próbują skusić klientów różnymi gratisami. Pojawiają się bonusy w formie usługi wykończenia mieszkania pod klucz, a nawet wakacji dla rodziny i samochodu osobowego jako dodatku do mieszkania. Czy takie propozycje nie są prawnym nadużyciem?
- Obok typowej reklamy prezentującej ofertę mieszkaniową i informującej o cenie pojawiają się promocje cenowe w formie zniżek i rabatów, a także premie rzeczowe. Cena jest tu najważniejszym - nie tylko z perspektywy konsumenta - narzędziem w walce o rynek. Zasady sprzedaży premiowej są określone w przepisach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Artykuł 17a wspomnianej ustawy został wprowadzony w 2002 roku w celu wzmocnienia pozycji konkurencyjnej małych i średnich przedsiębiorców, których - zdaniem ustawodawcy - często nie stać na rozdawanie klientom prezentów.
• Czego konkretnie dotyczy ten przepis?
- Powyższy przepis dotyczy tylko sprzedaży konsumenckiej. Zgodnie z jego treścią nie można łączyć tej sprzedaży z nieodpłatna premią w postaci towarów i usług odmiennych od przedmiotu sprzedaży.
Tym samym przepis ten nie obejmuje przypadków oferowania przedsiębiorcom lokali dla celów komercyjnych. Czynem nieuczciwej konkurencji na gruncie tego przepisu nie będzie też oferowanie konsumentom mieszkań pod wynajem.
• Co w jego świetle należy uznać za niedopuszczalną premię?
- Premią może być zarówno towar (np. sprzęt AGD), jak i usługa (np. wykończenie mieszkania). Istotne jest to, że zakazane są tylko premie przyznawane nieodpłatnie. Premia, za którą konsument zapłaci konkretną cenę, nie powinna budzić zastrzeżeń na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Tego typu zgodne z prawem metody stymulacji sprzedaży znamy choćby z rynku prasy, np. płatne dodatki w postaci filmów DVD czy książek. Na rynku mieszkaniowym takie oferty przybierają postać, np. zniżki na miejsce postojowe w garażu, którego zakup nie jest obowiązkowy.
• Kiedy oferta premiowa przekracza granice legalności?
- Bonusy mają konkretną wartość rynkową. Jej obniżenie podlega ocenie przez konsumentów. Narzucanie rażąco niskich cen może przecież być formą nadużycia dominującej pozycji rynkowej przedsiębiorcy, co z kolei stanowić będzie podstawę do wszczęcia postępowania antymonopolowego na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Ponadto prezentowanie produktu jako gratis, darmowy, bezpłatny, jeśli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, może zostać zaliczone do katalogu praktyk rynkowych wprowadzających w błąd na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Niektóre premie niosą też ze sobą zagrożenie dla konsumentów, bo utrudniają im dokonanie obiektywnej kalkulacji ceny i jakości - zaciemniają obraz transakcji. Tym samym mogą stać się źródłem dezorientacji, co również jest piętnowane przez tę ustawę.
• Co to znaczy, że legalna premia ma być odmienna od przedmiotu sprzedaży?
- Za odmienne należy traktować te premie, które są funkcjonalnie powiązane z przedmiotem sprzedaży. W przypadku mieszkań kryterium odmiennej funkcjonalności spełniać mogłyby takie bonusy, jak wyposażenie w sprzęty domowe (meble czy AGD), podłoga drewniana, komórka lokatorska. Dopuszczalne byłoby także wykończenie mieszkania lub niektórych jego pomieszczeń ponad standard deweloperski. Wątpliwości pojawiają się jednak w przypadku premii niezwiązanych z mieszkaniem i jego funkcjami (np. wycieczka zagraniczna).
NIEODPŁATNA PREMIA CZYNEM NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI
Czynem nieuczciwej konkurencji jest sprzedaż konsumentom towarów lub usług połączona z przyznaniem wszystkim albo niektórym nabywcom towarów lub usług nieodpłatnej premii, w postaci towarów lub usług odmiennych od stanowiących przedmiot sprzedaży.
• Art. 17a ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.).