Recepta na przyszłość Europy

Naukowcy biorący udział w dyskusji na Europejskim Forum Nowych Idei byli dość zgodni: potrzebne są wspólne albo przynajmniej skoordynowane działania państw UE dotyczące finansów, innowacji oraz obronności

Debata „Nowe wyzwania dla Starego Kontynentu”, zorganizowana pod auspicjami Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, zgromadziła naukowców i analityków zarówno z obszaru prawodawstwa, jak i ekonomii oraz socjologii. W panelu wzięli udział: Loukas Tsoukalis, przewodniczący Helleńskiej Fundacji na rzecz Polityki Europejskiej i wykładowca Sciences Po, prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Natividad Fernandez-Sola, profesor prawa międzynarodowego z Uniwersytetu w Saragossie, oraz Christian Lequesne, ekspert w dziedzinie polityki europejskiej i socjologii, wykładowca w paryskiej uczelni Sciences Po.

Wiele aspektów

Debata rozpoczęła się od wypowiedzi Loukasa Tsoukalisa, który podkreślił, że Europa stoi przed kluczowym momentem w swojej historii.

– Żyjemy w świecie, który zmienia się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej, a Europa musi się do tego dostosować. Konflikty zbrojne są na naszym progu – wojna w Ukrainie i sytuacja na Bliskim Wschodzie nie tylko zagrażają bezpieczeństwu, lecz także destabilizują nasz region ekonomicznie – powiedział. Dodał, że wojna to niejedyne wyzwanie – Europa stoi w obliczu zmieniającej się globalnej równowagi sił, w której Stany Zjednoczone i Chiny stają się dwoma dominującymi graczami. Loukas Tsoukalis poruszył również kwestię strategicznej pozycji Europy w nowym świecie, stawiając pytanie, czy jest gotowa na świat wielobiegunowy.

Profesor Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska, odnosząc się do wypowiedzi prof. Tsoukalisa, podkreśliła znaczenie wyzwań finansowych stojących przed Unią Europejską, szczególnie w kontekście zwiększenia budżetu.

– Mówi się, że pieniądze nie są najważniejsze, ale w rzeczywistości bez odpowiednich funduszy nie jesteśmy w stanie sprostać tym wyzwaniom. Obecny budżet Unii Europejskiej to jedynie 1 proc. łącznego PKB państw członkowskich. To zdecydowanie za mało, by sprostać nowym wyzwaniom – tłumaczyła.

Zwróciła przy tym uwagę na konieczność inwestycji w innowacje oraz wspieranie technologicznej transformacji, która może być odpowiedzią na wyzwania.

– Musimy nie tylko zwiększyć nasz budżet, lecz także szukać nowych źródeł finansowania. Obecnie główne fundusze pochodzą z budżetów krajowych, co ogranicza naszą elastyczność – zauważyła.

Podkreśliła również, że zadłużenie Unii, szczególnie po pandemii COVID-19, rośnie, a spłata odsetek od niego może być obciążeniem dla przyszłych pokoleń.

– W tym kontekście musimy myśleć o długoterminowych reformach, które pozwolą nam utrzymać stabilność finansową. Bez tego ryzykujemy, że nie będziemy w stanie odpowiedzieć na nadchodzące kryzysy – ostrzegła profesor.

Przedmiotem dyskusji były również innowacje. Loukas Tsoukalis, autor znakomitej książki o osiągnięciu przez Unię Europejską dojrzałości („Europe’s coming of Age”), zauważył, że Europa w znacznym stopniu straciła pozycję lidera w dziedzinie nowych technologii, co może wpłynąć na przyszłą konkurencyjność kontynentu.

– Na liście 15 największych platform technologicznych na świecie nie ma ani jednej europejskiej. To poważne ostrzeżenie, że tracimy pozycję w technologicznej rywalizacji – podkreślił.

Przedstawicielka Katedry Integracji i Prawa Europejskiego SGH zgodziła się z tą diagnozą, dodając, że kluczowe będzie znalezienie sposobu na lepsze finansowanie innowacji.

– Unia Europejska musi uprościć regulacje, które obecnie hamują rozwój firm technologicznych. Nadmierna biurokracja sprawia, że wiele startupów przenosi się do Stanów Zjednoczonych lub Chin, gdzie mają większą swobodę działania – zaznaczyła prof. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska. Wskazała również na znaczenie wspólnych inicjatyw europejskich w zakresie badań i rozwoju, które mogą stanowić kluczowy element w budowie silniejszej gospodarki technologicznej.

Polityka obronna

Ważnym tematem poruszonym podczas debaty były również kwestie związane z europejską polityką obronną i bezpieczeństwem. Natividad Fernandez Sola podkreśliła, że w Europie brakuje spójnej strategii obronnej, co osłabia pozycję kontynentu na arenie międzynarodowej.

– Mamy różne wizje zagrożeń w Europie, co sprawia, że nie jesteśmy w stanie wypracować jednej, wspólnej strategii. To osłabia nasze zdolności obronne – wyjaśniała profesor Fernandez Sola. Wskazała również na konieczność zacieśnienia współpracy między państwami członkowskimi w zakresie obrony, aby móc skuteczniej reagować na zagrożenia zewnętrzne.

Christian Lequesne z kolei zwrócił uwagę na to, że choć NATO pozostaje kluczowym filarem bezpieczeństwa w Europie, kontynent musi jednocześnie inwestować w swoje własne zasoby obronne.

– Nie możemy polegać tylko na NATO. Musimy budować własną niezależność obronną, aby być gotowym na przyszłe wyzwania, zwłaszcza w obliczu zmieniającej się sytuacji globalnej – stwierdził.

Dodał, że kraje europejskie muszą zacząć myśleć o inwestycjach w nowoczesne technologie obronne.

– Technologia jest kluczem do przyszłości obronności Europy. Jeśli nie zainwestujemy w innowacje, zostaniemy w tyle, a to może nas kosztować bezpieczeństwo – podsumował.

Perspektywy na przyszłość

Debata, którą moderował Mariusz Sielski (SGH), zakończyła się zgodnym stwierdzeniem, że Europa stoi przed ogromnymi wyzwaniami, które wymagają skoordynowanych działań na poziomie całego kontynentu. Aby sprostać nowym realiom geopolitycznym, technologicznym i finansowym, potrzebne będą głęboka współpraca państw członkowskich, a także większe inwestycje w innowacje i obronność.

Profesor Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska podkreśliła na zakończenie, że kluczem do sukcesu będzie reforma finansów europejskich.

– Bez zwiększenia budżetu Unii Europejskiej i lepszego wykorzystania dostępnych środków nie będziemy w stanie sprostać tym wyzwaniom. Potrzebujemy więcej współpracy, więcej solidarności i więcej inwestycji – podsumowała.