Jakie zmiany w KPO? Zniknąć może m.in. kamień milowy o opłatach od aut spalinowych

Rząd rozpoczyna konsultacje publiczne zrewidowanego Krajowego Planu Odbudowy. Zmiany zajdą w 11 reformach i 22 inwestycjach. Resort funduszy proponuje m.in. usunięcie kamienia milowego dotyczącego wprowadzenia w Polsce podatku od posiadania pojazdów związanych z emisjami, zgodne z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Duży nacisk położono też na inwestycję w terminal instalacyjny w Gdańsku, który posłuży do instalacji polskich elektrowni wiatrowych typu offshore. - Terminal instalacyjny to ponad 1 mld zł, z kolei elektrownie wiatrowej to ok. 20 mld zł - mówi DGP minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

Rewizja KPO jest konieczna w związku z tym, że dokument powstawał w okresie 2020-2021 i od tamtej pory wiele ujętych tam przedsięwzięć się zdezaktualizowało lub - wskutek zablokowania dostępu do środków z KPO przez Brukselę - deklarowany termin ich realizacji stał się nierealny.

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) chce objąć rewizją 11 z 55 reform (8 z części grantowej i 3 z części pożyczkowej) oraz 22 z 55 inwestycji (14 z części grantowej i 8 z części pożyczkowej KPO). Zgodnie z projektem rewizji:

• 1 mld 113 mln euro (ok. 4,8 mld zł) przeznaczone zostanie na wsparcie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, a z uwolnionych środków w części grantowej zostanie przeniesione do części pożyczkowej: 140 mln euro (ok. 600 mln zł) na termomodernizację w budynkach wielorodzinnych; 600 mln euro (ok. 2,5 mld zł) na budowę bezpieczeństwa żywnościowego i skracanie łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz rolnictwo 4.0, gdzie odbiorcami wsparcia będą indywidualni rolnicy, mali i średni przedsiębiorcy z sektora przetwórczego oraz duże centra przechowalniczo-dystrybucyjne; 493 mln euro (ok. 2,1 mld zł) na wyposażenie szkół lub instytucji w urządzenia i infrastrukturę ICT;
• 150 mln euro przeniesionych będzie z części pożyczkowej i ze zwiększonym do 300 mln euro (ok. 1,3 mld zł) budżetem będzie przeznaczone na realizację inwestycji dotyczących opieki długoterminowej i geriatrycznej w szpitalach powiatowych.

W ramach rewizji KPO resort proponuje usunięcie budzącego kontrowersje “kamienia milowego” mówiącego o wprowadzeniu w Polsce podatku od posiadania pojazdów związanych z emisjami, zgodne z zasadą „zanieczyszczający płaci”.

Rewizja KPO uwzględnia też plan na reformę w obszarze zdrowia. Zakłada on, że do połowy 2024 r. wejdzie w życie akt prawny ministra zdrowia z wykazem kryteriów kwalifikowania szpitali do poszczególnych poziomów opieki onkologicznej w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej. Do końca 2024 r. wejdzie w życie regulacja o Krajowej Sieci Kardiologicznej, do połowy 2026 r. wejdzie w życie pakiet legislacyjny, który wpłynie na poprawę efektywności szpitali.

Z kolei w przypadku inwestycji w przyjazny środowisku transport, w ramach rewizji KPO proponowane jest rozłożenie w czasie do 2030 r. zakupu autobusów zeroemisyjnych przez operatorów oraz organizatorów publicznego transportu zbiorowego w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.

Zmiany w KPO zakładają też przesunięcie terminu realizacji niektórych innych reform (np. zwiększenia cyberbezpieczeństwa systemów informacyjnych czy poprawy sytuacji rodziców na rynku pracy poprzez zwiększenie dostępu do wysokiej jakości opieki nad dziećmi do lat trzech), przesunięcia inwestycji z części pożyczkowej do części grantowej (np. 150 mln euro przeniesionych z części pożyczkowej i ze zwiększonym do 300 mln euro budżetem na realizację inwestycji dotyczących opieki długoterminowej i geriatrycznej w szpitalach powiatowych) czy wreszcie zmiany zakresu inwestycji (np. wymiana źródeł ciepła i poprawy efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych).

Jeśli chodzi o samą rewizję KPO, poza rozpoczynającymi się dziś konsultacjami społecznymi, na 9 kwietnia zaplanowano wysłuchanie publiczne. Z kolei 18 kwietnia zbierze się Komitet Monitorujący KPO, podczas którego m.in. przedstawione zostanie stanowisko strony rządowej do zgłoszonych w trakcie konsultacji uwag i propozycji do rewizji KPO. Przyjęcie zmian w KPO przez Radę Ministrów planowane jest na 23 kwietnia, a formalne wysłanie rewizji KPO do KE nastąpi w ostatniej dekadzie kwietnia. Ma to umożliwić zatwierdzenie zmian w polskim KPO przez ECOFIN (unijną Radę do Spraw Gospodarczych i Finansowych) na posiedzeniu 16 lipca.

W sumie z KPO Polska może otrzymać 59,8 mld euro (268 mld zł), w tym 25,27 mld euro (113,28 mld zł) w postaci dotacji i 34,54 mld euro (154,81 mld zł) w formie preferencyjnych pożyczek.

Rozmowa z Katarzyną Pełczyńską-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej.

Jakie są najważniejsze zmiany, jeśli chodzi o tzw. rewizję Krajowego Planu Odbudowy?

Przede wszystkim nadrabiamy dwuletnie zaległości, dlatego przestawiamy na późniejsze terminy lub zmieniamy etapy realizacji inwestycji albo reform z KPO - tak, żeby dało się je zrealizować i żeby pieniądze zostały skutecznie zainwestowane. Ciągle bowiem obowiązuje nas deadline na rozliczenie KPO (do sierpnia 2026 r. - red.) i z tego, co na dziś komunikuje Komisja Europejska, termin ten nie zostanie wydłużony. Dokonujemy też zmian merytorycznych, kładąc nacisk na elementy rozwojowe. Bardzo zależy nam na tym, by - mimo ogromnych opóźnień inwestycyjnych - w KPO utrzymał się terminal instalacyjny w Gdańsku, który posłuży do instalacji polskich elektrowni wiatrowych typu offshore.

Jakie środki z KPO na to przeznaczymy?

Terminal instalacyjny to ponad 1 mld zł, z kolei elektrownie wiatrowej to ok. 20 mld zł. Ważne jest też sekwencjonowanie inwestycji. Budowę terminala trzeba zakończyć przed końcem 2026 r., by móc do niego podłączać elektrownie wiatrowe. A te będzie można instalować po 2026 r., bo przewidziano specjalny instrument finansowy, który na to pozwoli. Ale sam terminal musi być wykonany w trakcie trwania KPO i to jest absolutny priorytet.

Czy w ramach rewizji KPO i zawartych tam kamieni milowych dokonywaliście także przesunięć finansowych?

Przykład farm wiatrowych to jeden z tych przypadków. Kolejna rzecz, w której dokonujemy przesunięć finansowych to inwestycje w bezpieczeństwo żywnościowe Polaków i inwestycje w polskie rolnictwo i rolników - tam dodajemy 2,5 mld zł z grantu. W sumie to będzie zwiększenie do 15 mld zł, a więc to kolejna ogromna inwestycja. To szereg różnych zmian całego łańcucha żywnościowego, poczynając od inwestycji w nowoczesne rolnictwo, unowocześnienie samej produkcji, po inwestycje w sektor przetwórczy, zwłaszcza w małych i średnich rolników, by mogli nie wyłącznie produkować, ale także przetwarzać żywność i skrócić ich ścieżkę dojścia do rynku. To także inwestycje w silosy, by zarówno małe i średnie gospodarstwa, jak i duże firmy przechowujące zboże mogły zwiększyć swój potencjał w tej dziedzinie. Do tego dochodzą inwestycje w edukację rolników i w szkoły rolnicze. Na to wszystko oraz na inwestycje w obszarach wiejskich planujemy wydać 15 mld zł z KPO.

Na jaką globalną kwotę są te przesunięcia finansowe w KPO?

Tego nie da się tak prosto zliczyć. Mogę powiedzieć, że na 55 reform KPO w 11 jest rewizja, a z 55 inwestycji KPO rewizja jest w 22.

rozmawiali: Grzegorz Osiecki i Tomasz Żółciak.