Podpisując porozumienie, warto wynegocjować m.in. nowe zabezpieczenie wierzytelności i zrzeczenie się zarzutu przedawnienia. Taką cenę kontrahent często jest gotów zapłacić za dodatkowy czas na spłatę
Zdarza się, że dłużnik nie płaci w terminie, ale problem z płatnościami jest efektem przejściowych trudności. W ostatnich miesiącach, z uwagi na wzrost wartości franka, część drobnych firm zadłużonych w szwajcarskiej walucie mogła mieć kłopoty z płynnością. Bywają sytuacje, kiedy opóźnienia w płatnościach nie zostały zawinione przez dłużnika. Sposobów radzenia sobie z takimi sytuacjami jest kilka. Rozwiązanie zazwyczaj zależy od konkretnego przypadku.
Najistotniejszym pytaniem, które należy sobie zadać, jest, czy kierować sprawę nieterminowej spłaty długu na drogę sądową, czy próbować porozumieć się z dłużnikiem. Lepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji może okazać się zawarcie z klientem stosownego porozumienia (ugody). O ile oczywiście jest on skłonny je zawrzeć.
Ustępstwa z obu stron
Ugoda cywilnoprawna (dla odróżnienia od ugody zawieranej przed sądem zwana popularnie ugodą pozasądową) jest formą umowy zawieranej między stronami określonego stosunku prawnego. W takiej umowie strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny; t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej: k.c.). Jak wynika z tej definicji, ugodę można zawrzeć tylko ze stroną, z którą łączy nas już inny stosunek prawny oraz tylko we wskazanych w ustawie celach. Ponadto elementem koniecznym każdej ugody pozasądowej są wzajemne ustępstwa stron (inaczej rzecz się ma w ugodach sądowych, które nie przewidują obowiązku czynienia ustępstw przez strony).
Ugodę pozasądową można zawrzeć przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego oraz w trakcie procesu. Celem pierwszej z nich jest rozwiązanie sporu bez wszczynania postępowania sądowego, druga ma natomiast doprowadzić do umorzenia toczącego się postępowania. W obu przypadkach strony samodzielnie negocjują treść ugody, bez udziału organów sądowych i mediacyjnych. W praktyce najczęściej konstruowaniem porozumienia zajmują się pełnomocnicy stron, będący prawnikami, którzy działają w granicach uzgodnionych ze swoimi mocodawcami. Ugodę można zawrzeć w dowolnej formie.
Korzyści
Dzięki podpisaniu ugody zawierającej odpowiednie elementy (patrz ramka) dłużnik zyskuje dodatkowy czas na spłatę zadłużenia. Z kolei wierzyciel dysponować będzie uznaniem długu, zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia przez dłużnika oraz nowym zabezpieczeniem swojej wierzytelności. Ten ostatni element jest ważny również dlatego, że ugoda cywilnoprawna nie stanowi tytułu egzekucyjnego. Brak dodatkowego zabezpieczenia, w sytuacji naruszenia ugody przez dłużnika, zmusi zatem wierzyciela do wystąpienia na drogę postępowania sądowego.
W przeciwieństwie do ugody sądowej, rozpoczęcie negocjacji z dłużnikiem nie przerywa biegu przedawnienia. Przerwie go dopiero zawarcie ugody. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy dłużnik w czasie negocjacji uzna dług w sposób wyraźny bądź dorozumiany (art. 123 par. 1 pkt 2 k.c.). Ugoda może jednakże dotyczyć roszczeń już przedawnionych. Z kolei w sytuacji, gdy świadczenie pieniężne było przedmiotem ugody, a dłużnik opóźnia się z jego spełnieniem, wierzyciel może żądać odsetek, choćby w ugodzie nie przewidziano takiego obowiązku (wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1969 r., sygn. akt II CR 508/69, OSPiKA 1970 r., nr 1, poz. 5). Natomiast zaspokojenie przez pozwanego roszczeń powoda w wykonaniu zawartej między stronami ugody pozasądowej powoduje wygaśnięcie zobowiązania.
W przypadku zawierania ugody po wniesieniu pozwu, należy pamiętać, że sąd dokona zwrotu połowy uiszczonej opłaty sądowej tylko jeżeli pozew zostanie cofnięty przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana (art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.).
Ważna klauzula
Oczywiście zawarcie nawet najlepszej ugody nie gwarantuje jej należytego wykonania przez dłużnika. Dlatego też w treści tego typu porozumień częstokroć umieszcza się postanowienie, zgodnie z którym opóźnienie ze spłatą chociażby jednej z ustalonych w jej treści rat prowadzić będzie do natychmiastowej wymagalności całej kwoty objętej ugodą, wraz z odsetkami. Zdarza się także, że częściowe umorzenie zobowiązania również opatrzone jest analogicznym warunkiem. Oznacza to, że w przypadku braku realizacji ugody do umorzenia nie dochodzi. W przypadku zaś, gdy ugoda ulegnie rozwiązaniu, wierzycielowi pozostaje możliwość zaspokojenia się z dodatkowych zabezpieczeń albo skierowanie sprawy na drogę sądową.
Co w treści
Postanowienia ugody cywilnoprawnej (pozasądowej) powinny uwzględniać interesy obu stron. Poniżej wskazujemy, jakie elementy powinny się w niej znaleźć.
● Określenie możliwego do zrealizowania sposobu spłaty zadłużenia przez dłużnika. W zależności od konkretnej sytuacji, wielkości zadłużenia oraz szans jego spłaty możliwe jest bądź tylko rozłożenie zapłaty na dłuższy okres, bądź też połączenie tego postanowienia z częściowym umorzeniem zaległości albo chociażby narosłych od niej odsetek.
● Udzielenie dodatkowych zabezpieczeń spłaty zobowiązania przez dłużnika. Ich katalog jest szeroki, dlatego nie powinno być trudności z wyborem zabezpieczenia, które będzie odpowiadać obu stronom.
● Określenie miejsca i daty zawarcia ugody. Jest to istotne nie tylko z uwagi na ustalenie prawa właściwego i obowiązującego w chwili zawarcia umowy, ale może mieć znaczenie także dla obowiązków stron, wynikających z samej treści ugody. Przykładowo obowiązek dłużnika do wpłaty pierwszej raty czy ustanowienia zabezpieczenia w ciągu 14 dni od podpisania ugody.
● Oznaczenie stron umowy i ewentualnie osób je reprezentujących.
● Określenie stosunku prawnego, którego ugoda dotyczy, wskazanie wysokości wierzytelności oraz dokumentów ją potwierdzających, np. „dłużnik oświadcza, iż zakupił u wierzyciela towar o łącznej wartości 100 000 zł, na podstawie faktury nr 10/07/2014, zgodnie z którą cena miała zostać zapłacona do 10 stycznia 2015 r.”.
● Przepisy końcowe, takie jak: wybór prawa właściwego, wybór sądu, sposób zmiany umowy, liczba egzemplarzy oraz ewentualnie sposób informowania wierzyciela o wykonywaniu ugody przez dłużnika.
● W ugodzie warto także zawrzeć klauzulę uznania długu przez dłużnika oraz zrzeczenia się przez niego zarzutów względem wierzyciela (w tym zarzutu przedawnienia).
● Warto także zdobyć oświadczenie dłużnika, że dostarczony mu towar lub wykonane przez wierzyciela usługi były zgodne z umową. Takie zapisy będą niezwykle pomocne w sytuacji, gdy na skutek niewykonania ugody dojdzie do postępowania sądowego. Należy przy tym pamiętać, że zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed jego upływem jest nieważne z mocy art. 117 par. 2 k.c.
● Klauzulą chroniącą dłużnika będzie natomiast oświadczenie, zgodnie z którym zawierana ugoda wyczerpuje wszystkie roszczenia wierzyciela wypływające z określonego stosunku prawnego, np. poprzez dodanie paragrafu o treści: „niniejsza ugoda wyczerpuje w całości wzajemne roszczenia stron z tytułu umowy z 10 stycznia 2015 r.”. W ugodzie zawieranej w trakcie procesu sądowego należy umieścić klauzulę o obowiązku wycofania pozwu przez wierzyciela oraz określić sposób rozliczenia kosztów procesu.