Czy żądanie wykupienia nieruchomości przez właściciela linii przesyłowych znajdujących się na nieruchomości jest jedyną możliwością prawnego uregulowania sporu między stronami?
Pozostałościami stosunku do własności prywatnej w okresie przed datą zmian ustrojowych w 1989 r. jest wiele nieruchomości, z których właściciele nie mogą korzystać z powodu znajdujących się na nich instalacji i urządzeń umieszczonych tam bez tytułu prawnego, a w wielu przypadkach również bez zgody właściciela. Obecność urządzeń przesyłowych jest oczywiście niekwestionowaną koniecznością, niemniej jednak ostatnie orzeczenia Sądu Najwyższego wskazują, iż lokalizacja takich instalacji, a co za tym idzie ingerencja w prawo własności, musi się odbywać przy poszanowaniu tego prawa chronionego Konstytucją RP, a nie przy założeniu, iż dobrem podlegającym ochronie powinno być świadczenie usług, tj. dostawa energii, wody gazu, itp.
Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r. (sygn. V CSK 120/07) orzekł, że właściciel gruntu, na którym znajduje się np. gazociąg czy słup telefoniczny, może się domagać od przedsiębiorstwa przesyłowego, aby usunęło urządzenia lub wykupiło grunt.
Chodzi o takie instalacje, które znalazły się w gruncie bez zgody właściciela lub decyzji administracyjnej uprawniającej do korzystania z gruntu.
Sąd Najwyższy potwierdził, że prawo do żądania wykupu od przedsiębiorstwa przesyłowego przysługuje na podstawie art. 231 par. 2 k.c. Przepis ten stanowi, że właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego ustalając wartości gruntu i urządzeń dla celów ich porównania, należy wziąć pod uwagę wartość działki przy uwzględnieniu zmniejszenia jej wartości lub w ekstremalnych przypadkach nawet barku jakiejkolwiek wartości rynkowej, spowodowane zlokalizowaniem na niej urządzeń przesyłowych. Na potrzeby powództwa z art. 231 k.c., jako wartość urządzenia należy przyjąć koszt jego przełożenia. Żądanie wykupienia nieruchomości przez właściciela linii przesyłowych znajdujących się na nieruchomości nie jest jedyną możliwością prawnego uregulowania istniejącego stanu faktycznego pomiędzy stronami. W wielu przypadkach właściciel ma możliwość wyboru i alternatywnie może domagać się usunięcia urządzeń z działki, wnosząc powództwo negatoryjne zgodnie z art. 222 par. 2 k.c., co jednak często nie jest możliwe do realizacji, zwłaszcza w sytuacji, gdy chodzi o główne magistrale przesyłowe, lub dochodzić ustalenia wynagrodzenia z tytułu korzystania z nieruchomości.
ANNA JÖNSSON
radca prawny w Kancelarii Prawnej GLN
