W większości dużych, zwłaszcza państwowych firm, składki na fundusz socjalny są kilkakrotnie wyższy niż wymagane. 18,7 mln złotych kosztowała ostatnia wyprawka do szkoły dla dzieci pracowników KGHM. Jastrzębska Spółka Węglowa wydała na transfery socjalne 615 mln zł – o 47 mln zł więcej niż wyniósł zysk firmy w 2008 roku.
Żaden kryzys nie zmusi polskich firm do ograniczenia socjalu dla pracowników. Nadal w wielu dużych, państwowych korporacjach składka na fundusz socjalny jest nawet trzy razy większa niż wymaga prawo.
– Kilka miesięcy temu zbadaliśmy, że łączne składki polskich firm na fundusz socjalny wynoszą około 8 mld zł – mówi Andrzej Malinowski, prezes Konfederacji Pracodawców Polskich.
Dla porównania zyski dużych firm, zatrudniających od 50 osób, w ubiegłym roku wyniosły ponad 77 mld zł.

Relikty przeszłości

– W porównaniu z innymi krajami wysokość pomocy socjalnej świadczonej przez polskie firmy nie jest wysoka, ale nadal obowiązują relikty z minionej epoki, np. przydział papieru toaletowego, ręczników, herbaty czy deputat węglowy – mówi Marek Kłoczko z Krajowej Izby Gospodarczej.
W nowoczesnych firmach takiej pomocy socjalnej nie ma, za to można spotkać np. udogodnienia dla matki z dzieckiem (żłobek lub przedszkole przy firmie).
Według niektórych analityków wysokość wydatków socjalnych bywa szokująco wysoka. W ubiegłym roku do funduszu socjalnego Jastrzębskiej Spółki Węglowej wpłynęło ponad 31 mln zł, tyle, ile wymaga ustawa. Socjal jest ukryty gdzie indziej. Sam deputat węglowy dla pracowników i emerytów kosztował spółkę 147 mln zł. Kolejne 170 mln zł to nagrody barbórkowe, a 167 mln – 14 pensja. Posiłki regeneracyjne rocznie kosztują 50 mln zł, nagroda z zysku w ubiegłym roku to kolejne 50 mln zł. W sumie spółka wydała na transfery socjalne 615 mln zł – o 47 mln więcej niż wyniósł zysk firmy w 2008 roku.
W KGHM Polska Miedź pracownik może co roku otrzymać tzw. ołówkowe, czyli niemal 1,7 tys. zł na pokrycie wydatków szkolnych każdego dziecka. W ubiegłym roku z takiej pomocy skorzystało 11 tys. dzieci, co kosztowało firmę 18,7 mln zł. Pracownik może też liczyć na dofinansowanie obozów i kolonii dzieci (rok temu skorzystało 6,4 tys. dzieci). Wypoczynek samego pracownika jest dofinansowany (średnio 1862 zł na osobę).

Emeryci z deputatem

W Polskiej Miedzi pracują górnicy, więc emeryci i renciści otrzymują z funduszu socjalnego deputat węglowy w wysokości 2,5 tony rocznie (w 2008 roku wartość tego deputatu wynosiła 1,3 tys. zł). Wszystkich wydatków nie sposób sfinansować tylko ze składki na fundusz socjalny w wysokości przewidzianej w ustawie. W KGHM w ubiegłym roku na jednego zatrudnionego odpis na fundusz wyniósł 4,5 tys. zł. W sumie prawie 85 mln zł. Oprócz ustawowego odpisu na fundusz dokonywane są dodatkowe odpisy na mocy układu zbiorowego. Tak jest zresztą w większości dużych, państwowych firm. Bardzo rzadko składka na fundusz socjalny wynosi ustawowe 37,5 proc. średniej płacy.
– Wysokość odpisu podstawowego na fundusz socjalny w Grupie Lotos wynosi na każdego pracownika 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce i dodatkowo 6,25 proc. dla każdego emeryta i rencisty – mówi Joanna Tyszka, dyrektor Biura Zarządzania Zasobami Ludzkimi Grupy Lotos.
W tym roku łączne wydatki Lotosu na działalność socjalną mają wynieść 11,2 mln zł: m.in. wydatki na wypoczynek pracownika (do 1980 zł) oraz dopłaty do obozów i kolonii dzieci. Firma pokrywa do 90 proc. wydatków na rehabilitacje dzieci i udziela bezzwrotnej zapomogi w trudnych sytuacjach. Lotos organizuje też wyjazdy integracyjne dla rodzin pracowniczych i imprezy choinkowe dla dzieci.
Każdy pracownik Grupy Lotos korzysta z opieki medycznej w ramach abonamentu opłacanego przez pracodawcę.



Na urlop i na sport

Na równie duży socjal mogą liczyć pracownicy drugiej, polskiej firmy petrochemicznej, PKN Orlen. Mają prawo otrzymać ryczałt urlopowy w wysokości średnio 950 zł, a w przypadku pobytu sanatoryjnego 1425 zł. Dla emerytów i rencistów dofinansowanie wypoczynku wynosi 600 zł na osobę, a dzieci – 450 zł. Orlen dofinansowuje zajęcia sportowe i bilety na imprezy kulturalne. Są bezzwrotne zapomogi losowe i zwrotne, ale bardzo nisko oprocentowane kredyty mieszkaniowe do 25 tys. zł. Działalność socjalna PKN Orlen kosztuje rocznie ok. 25 mln zł, a składka na fundusz socjalny jest powiększona o 30 pkt proc. w porównaniu z wymaganiami ustawy.
PKP, które zatrudniają 100 tys. osób, na fundusz socjalny przeznaczyły w ubiegłym roku 171 mln zł. Nie trzeba przekonywać, że jest to firma, której daleko do dobrej kondycji finansowej.
Także w firmach energetycznych odpisy na składki socjalne są dużo wyższe niż określają to przepisy.
– W spółce Energa i w innych spółkach, w których podpisana jest umowa społeczna, obowiązuje odpis trzykrotny – przyznaje Beata Ostrowska z Grupy Energa.
Składka podstawowa na fundusz wynosi 112,5 proc. średniej płacy: na zapomogi losowe, finansowanie zakupu paczek świątecznych dla dzieci oraz pożyczki mieszkaniowe do 15 tys. zł. Jest też dofinansowanie wypoczynku – do 2,7 tys. zł na osobę.
Pracownicy PZU, poza standardowymi dopłatami do własnego wypoczynku i wypoczynku dzieci (do 1 tys. złotych na osobę) mogą korzystać ze zniżek przy zawieraniu ubezpieczeń majątkowych i komunikacyjnych w PZU.
– W tym roku pracownicy Centrali PZU i PZU Życie otrzymali karnety do kina i na fitness – dodaje Magdalena Olborska z PZU.
ZASADY DZIAŁANIA FUNDUSZU SOCJALNEGO
Tworzą go pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników. Wysokość funduszu wynosi 37,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w roku poprzednim lub w II półroczu roku poprzedniego (w sytuacji gdy przeciętne wynagrodzenie w tym okresie było wyższe). Wysokość odpisu podstawowego na pracownika zatrudnionego w warunkach uciążliwych jest wyższa i wynosi 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Wysokość odpisu podstawowego może być też zwiększona o kolejne 6,25 proc. O tyle samo (6,25 proc.) odpis może się zwiększyć, jeśli pracodawca sprawuje również opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, którzy pracowali w firmie. Układ zbiorowy w zakładzie pracy może zmienić wysokość składki na fundusz socjalny.