W ubiegłym roku założyliśmy z kolegami spółkę z o.o. drogą online. Posiadam niewielki, 10-proc. pakiet udziałów. Chciałbym je sprzedać. Zastanawiam się nad formą. Słyszałem o możliwości sprzedaży drogą online, z pominięciem notariusza. Jakich formalności muszę przy tym dopilnować?
Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są przedmiotem obrotu. Mogą być sprzedawane, zastawiane, darowywane itd. Kodeks spółek handlowych (dalej: k.s.h.) reguluje zagadnienia związane z formą obrotu i sposobem jego dokumentowania.
Forma zbycia udziału
Zgodnie z art. 180 par. 1 k.s.h. zbycie udziałów lub ich części, a także ich zastawienie wymagają formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to, że umowy, których przedmiotem jest zbycie udziałów, powinny zostać podpisane w obecności notariusza lub zaopatrzone w następcze notarialne poświadczenie podpisów stron.
Skuteczne jest również zbycie udziałów w tzw. formie mocniejszej, tj. w formie aktu notarialnego. Podobnie jak i przejście udziałów na mocy orzeczenia sądu. Czy to wskutek powództwa o ustalenie stosunku prawnego w razie sporu co do własności udziałów, czy powództwa o nakazanie złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu udziałów (np. w wykonaniu umowy przedwstępnej sprzedaży).
Od zasady z art. 180 istnieją jednak wyjątki. Najistotniejszy to ten wynikający z art. 3 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Dla ustanowienia zastawu rejestrowego wystarczająca jest zwykła forma pisemna.
Nowa możliwość
Całkowicie nową formą zbywania udziałów w spółce z o.o. jest zbycie przy użyciu wzorca w systemie teleinformatycznym (możliwość ta zapisana została w nowo dodanym, obowiązującym od 1 kwietnia 2016 r. art. 180 par. 2 k.s.h.). Ta możliwość pojawiła się w związku z możliwością zakładania spółek z o.o. online, za pomocą wzorców umownych.
W przypadku spółki powstałej w ten sposób także i zbycie udziałów może nastąpić w sposób elektroniczny, z pominięciem dokumentacji pisemnej. Dla skorzystania z tej opcji konieczne jest posiadanie przez strony umowy bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisu potwierdzonego profilem zaufanym ePUAP.
Konieczne zawiadomienie
Po przeniesieniu praw do udziałów konieczne jest zawiadomienie spółki. Dopiero wtedy możliwe będzie korzystanie z praw wiążących się z udziałami. Zawiadomienie nie wymaga jakiejkolwiek szczególnej formy, choć oczywiście wskazane jest zachowanie formy pisemnej.
Zarząd, jako organ prowadzący sprawy spółki, w tym także księgę udziałów, powinien zweryfikować po otrzymaniu zawiadomienia, czy istotnie doszło do ważnego i skutecznego zbycia udziałów. Stąd też do zawiadomienia należy dołączyć dokumenty potwierdzające przejście praw do udziałów, sporządzone w odpowiedniej formie – zgodnie z art. 187 par. 1 k.s.h. Dopiero od momentu zawiadomienia zmiana właściciela udziałów jest skuteczna wobec spółki, tj. nabywca udziałów może realizować przysługujące mu prawa korporacyjne z nabytych udziałów.
Kolejne kroki
Zmiana wspólnika jest odnotowywana w księdze udziałów prowadzonej przez zarząd spółki, a następnie zgłaszana do sądu rejestrowego (KRS), poprzez złożenie do akt spółki zaktualizowanej listy wspólników.
W przypadku zbycia udziałów online zarząd również powiadamia o zmianie wspólników za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Powinien zatem dysponować bezpiecznym podpisem elektronicznym lub profilem ePUAP.
Za uchybienia w tym zakresie na zarząd może być nałożona grzywna do 20 000 zł (art. 594 k.s.h.). Jeżeli zmiana dotyczy wspólnika posiadającego co najmniej 10 proc. w kapitale zakładowym spółki, to wówczas zarząd składa wniosek o zmianę wpisu w KRS. W takim przypadku sąd może zweryfikować skuteczność przeniesienia udziałów i – w razie negatywnej oceny – odmówić wpisu.
Dochowanie opisanych pokrótce wymogów formalnych i proceduralnych dla przenoszenia praw z udziałów w spółce z o.o. pozwoli uniknąć problemów z rejestracją.
Podstawa prawna
Art. 180 ust. 2, art. 187 par. 1, art. 594 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.).
Załącznik nr 7 do rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 14 stycznia 2015 r. w sprawie określenia wzorców dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnionych w systemie teleinformatycznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 69).
Art. 3 ust. 1 ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 297).