Właściciele domów czy działek muszą co roku płacić podatek od nieruchomości. Oprócz tego niektórzy z nich mają również obowiązek wnoszenia opłat za użytkowanie wieczyste.

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:
  • grunty;
  • budynki lub ich części;
  • budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości natomiast nie podlegają użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.
Wynika to z regulacji art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 121, poz. 844 z późn. zm., nazywana dalej ustawą).
Kto jest podatnikiem
Podatnikami podatku od nieruchomości są m.in. osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:
  • właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych;
  • posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych;
  • użytkownikami wieczystymi gruntów;
Regulacje te zawarte są w art. 3 ustawy.
Jaka podstawa opodatkowania
Podstawę opodatkowania stanowi:
  • dla gruntów - powierzchnia;
  • dla budynków lub ich części - powierzchnia użytkowa;
  • dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (z określonym zastrzeżeniem - wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.
Powierzchnię pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50 proc., a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m, powierzchnię tę pomija się.
Przepisy dotyczące podstawy opodatkowania zawarte są w art. 4 ustawy.
Kiedy płacić
Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.
Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem. Jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie.
Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.
Jeżeli obowiązek podatkowy powstał lub wygasł w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.
Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych - z określonym zastrzeżeniem - ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.
Regulacje te zawarte są w art. 6 ustawy.
W przypadku części nieruchomości konieczne jest również wnoszenie opłat za użytkowanie wieczyste.
Przypomnijmy, że w użytkowanie wieczyste można przekazywać grunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki. Oprócz tego w użytkowanie wieczyste można również przekazywać grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. Mogą być one oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i prawnym. Wynika to z art. 232 ust. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Oprócz tego w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. Wynika to z art. 232 ust. 2 kodeksu.
Ważne!
Sposób korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika powinien być określony w umowie
Jak korzystać z gruntu
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać. Gwarantują mu to przepisy art. 233 kodeksu.
Warto pamiętać, że do przeniesienia użytkowania wieczystego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości. Regulacje te zawarte są w art. 237 k.c.
Sposób korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika powinien być określony w umowie. Tę generalną zasadę sformułowano w art. 239 par. 1 kodeksu.
Warto jeszcze wspomnieć, że zgodnie z art. 238 kodeksu, użytkownik wieczysty uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.
Czy naliczać VAT
Ostatnio z opłatami były kłopoty. Otóż nie wiadomo było, kiedy i jak uwzględniać VAT.
Sprawą zajął się skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wydając uchwałę w tej sprawie (sygn. akt I FPS 1/06, z 8 stycznia 2007 r.). NSA zwrócił uwagę, że konsekwencją stanowiska, że oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste stanowi dostawę towarów będzie stwierdzenie, że w przypadku gdy taka czynność nastąpiła w przed 1 maja 2004 r. (tj. przed tym dniem dokonano wpisu prawa użytkowania wieczystego w księdze wieczystej na podstawie zawartej w formie aktu notarialnego umowy o ustanowieniu tego prawa), to nie podlega ona obecnie VAT. W przypadku dostawy towarów zasadą jest bowiem, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru (art. 19 ust. 1 ustawy o VAT).
W momencie ustanowienia użytkowania wieczystego ta czynność nie podlegała opodatkowaniu VAT na podstawie poprzedniej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Tym samym opłaty dotyczące czynności niepodlegającej opodatkowaniu nie mogą być objęte VAT po wejściu w życie nowej regulacji prawnej.
Wobec tego NSA uznał, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntów, ustanowionego przed 1 maja 2004 r., gdy taka czynność nie podlegała podatkowi od towarów i usług po wejściu w życie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie podatku od towarów i usług, ani nie zawiera w sobie należnego podatku, ani też nie powinna być powiększona o taki podatek na podstawie przepisów tej ustawy.
PRAWO DO ZWROTU NADPŁATY
Użytkowanie wieczyste zostało ustanowione w 2000 roku. Przepisy ówcześnie obowiązujące nie uznawały ustanowienia użytkowania wieczystego za czynność opodatkowaną. Nie może ono podlegać opodatkowaniu VAT na podstawie przepisów, które obowiązują od 1 maja 2004 r. Nie ma przy tym znaczenia, że opłaty za użytkowanie płacone są również po 1 maja 2004 r. Oznacza to, że jeżeli gmina doliczyła VAT do opłaty, to podatek ten był nienależny. Wynika z tego, że użytkownik zapłacił zbyt dużo.
INTERPRETACJA MINISTRA FINANSÓW
W związku z uchwałą NSA z dnia 8 stycznia 2007 r., sygn. akt I FPS 1/06 w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług opłat rocznych ponoszonych z tytułu użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r. i w nawiązaniu do pisma ministra finansów z 11 sierpnia 2004 r. nr PP1-811-1181/2004/EF/2699, w celu zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, działając na podstawie art. 14 par. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.), zgodnie z którym minister finansów dąży do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, uprzejmie informuję:
Uwzględniając fakt wydania przez NSA ww. uchwały w sprawie opodatkowania ustanowienia użytkowania wieczystego, stosowanie przez organy podatkowe stanowiska zawartego w interpretacji ministra finansów z 11 sierpnia 2004 r. nr PP1-811-1181/2004/EF/2699 może oznaczać niepotrzebne koszty dla budżetu Państwa. Mając na uwadze powyższe w wydanych interpretacjach należy zastosować się do dokonanej przez NSA interpretacji. Zgodnie z ww. uchwałą NSA, opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntów, ustanowionego przed dniem 1 maja 2004 r., gdy taka czynność nie podlegała podatkowi od towarów i usług, po wejściu w życie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) ani nie zawiera w sobie należnego podatku, ani też nie powinna być powiększona o taki podatek na podstawie przepisów tej ustawy.
Interpretacja ministra finansów, nr PT10-812-167/2007/MR/429, z 27 marca 2007 r.
JAKA WYSOKOŚĆ STAWEK PODATKU
Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie:
  • od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków - 0,69 zł od 1 mkw. powierzchni,
  • od gruntów pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego - 0,34 zł od 1 mkw. powierzchni;
  • od budynków mieszkalnych lub ich części - 0,57 zł od 1 mkw. powierzchni użytkowej,
  • od budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej - 18,60 zł od 1 mkw. powierzchni użytkowej,
  • od budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym - 8,66 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej,
  • od budynków lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych - 3,75 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej,
  • pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego - 6,23 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
  • od budowli - 2 proc. ich wartości, chodzi o budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych - ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.
KRZYSZTOF TOMASZEWSKI
krzysztof.tomaszewski@infor.pl
Podstawa prawna
■ Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 121, poz. 844 z późn. zm.).
■ Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
■ Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).