Obok zastawu, przewłaszczenie na zabezpieczenie jest jedną z bardziej popularnych form zabezpieczania zobowiązań. Wiąże się to z małym sformalizowaniem tej formy zabezpieczenia oraz ułatwieniami w egzekucji.

Agnieszka Kowalska radca prawny, Departament Bankowosci i Finansów, Kancelaria Prawna GLN Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie może zostać zawarta zarówno co do rzeczy ruchomych, jak i, mimo głosów sprzeciwu, nieruchomości. Niemniej jednak, w przypadku nieruchomości, transakcja jest dość kosztowna i wiąże się z koniecznością dokonywania wielokrotnych wpisów w księdze wieczystej. Przystępując do umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, wierzyciel musi mieć pewność co do tego, że przedmiot przewłaszczenia nie jest obciążony na rzecz osób trzecich oraz że przewłaszczający nie ma zaległości podatkowych, które mogłyby spowodować odpowiedzialność wierzyciela jako nabywcy składnika majątkowego będącego własnością podatnika mającego zaległości podatkowe. W związku z tym, zależnie od przedmiotu przewłaszczenie, warto uzyskać odpis z rejestru zastawu, rejestru zastawów skarbowych lub też z księgi wieczystej, jak również zaświadczenie z właściwego urzędu skarbowego o braku zaległości podatkowych wydane w trybie art. 306g Ordynacji podatkowej. Brak obciążeń przedmiotu przewłaszczenia ma ogromne znaczenie ze względu na to, że zastaw, jak i hipoteka, obciążają rzecz niezależnie od tego, czyją stała się własnością. Mimo że przewłaszczenie na zabezpieczenie nie jest wprost uregulowane w przepisach kodeksu cywilnego, to jednak umowa musi być tak skonstruowana, aby wskazywać, czy rzecz została przewłaszczona bezwarunkowo czy też pod warunkiem braku płatności po stronie dłużnika. W umowie należy zatem określić, czy przewłaszczenie wygaśnie automatycznie w chwili spełnienia świadczenia przez dłużnika czy też konieczne będzie zwrotne przeniesienie własności rzeczy przewłaszczonej. Z punktu widzenia dłużnika korzystniejsza będzie oczywiście taka konstrukcja przewłaszczenia, na podstawie której przedmiot przewłaszczenia stanie się własnością wierzyciela dopiero w momencie niespełnienia świadczenia przez dłużnika, czyli gdy umowa zostanie zawarta pod warunkiem zawieszającym naruszenie przez dłużnika umowy kredytu lub innej umowy zabezpieczanej przewłaszczeniem na zabezpieczenie. W przypadku niespełnienia świadczenia przez dłużnika, gdy wierzyciel chce dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń, umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie daje mu możliwość stania się właścicielem rzeczy przewłaszczonej bez przeprowadzania postępowania egzekucyjnego. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że dłużnik może nie chcieć nam wydać przedmiotu przewłaszczenia. Aby ułatwić sobie w takiej sytuacji odzyskanie rzeczy przewłaszczonej, warto uzyskać od dłużnika oświadczenie o poddaniu się egzekucji wydania rzeczy. Oświadczenie takie powinno być co do zasady, złożone w formie aktu notarialnego. W przypadku oświadczeń składanych na rzecz wierzyciela, będącego bankiem, wystarczająca będzie zwykła forma pisemna. Posiadanie takiego oświadczenia znacznie ułatwi egzekucję w przypadku dłużników opierających się wydaniu rzeczy. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie powinna również regulować kwestię rozliczenia stron w przypadku zaspokojenia się wierzyciela z przedmiotu przewłaszczenia. W praktyce umowy z reguły zawierają zobowiązanie wierzyciela do sprzedaży przedmiotu przewłaszczenia i zwrotu ewentualnej nadwyżki (różnicy między ceną uzyskaną ze sprzedaży a kwotą niespłaconej wierzytelności) dłużnikowi. W celu uzyskania skuteczności przewłaszczenia na zabezpieczenie w przypadku upadłości dłużnika, umowa taka powinna zostać zawarta w formie pisemnej z datą pewną.