Kiedy jest obecnie możliwe skuteczne zgłoszenie zarzutu potrącenia w toku postępowania w sprawach gospodarczych do wierzytelności udowodnionych dokumentami?
Dopuszczalność zgłaszania zarzutu potrącenia w sprawach gospodarczych była ograniczona do tej pory jedynie tzw. prekluzją dowodową (art. 47914 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego - wszelkie zarzuty, w tym zarzut potrącenia, miały być zgłaszane w odpowiedzi na pozew w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia pozwu, pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że strona wykazała, że ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później). A zatem ciężar przedstawienia sądowi wszystkich znanych im faktów, dowodów i zarzutów w określonym terminie, pod rygorem utraty możliwości późniejszego ich przytaczania lub powoływania, nałożony był na strony. Ponadto zgłoszenie zarzutu w postępowaniu nakazowym w sprawach gospodarczych wymagało spełnienia warunków określonych w art. 493 par. 3 k.p.c., tj. do potrącenia mogły być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione: dokumentem urzędowym; zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem; wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu; zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku.
Ten stan zmienił się na skutek nowelizacji k.p.c. z 16 listopada 2006 r. (Dz.U. nr 235, poz. 1699), której przepisy weszły w życie 20 marca 2007 r. Dziś do potrącenia w toku postępowania w sprawach gospodarczych mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami (art. 47914 par. 4 k.p.c.).
Powyższa zmiana ogranicza możliwość skutecznego zgłoszenia zarzutu potrącenia w toku postępowania w sprawach gospodarczych do wierzytelności udowodnionych dokumentami. Zgłoszenie zarzutu potrącenia, wraz z odpowiednio udowodnioną (udokumentowaną) wierzytelnością, rodzić będzie skutek procesowy i materialny. Z kolei gdyby pozwany zgłosił taki zarzut, jednocześnie nie przedstawiając odpowiednich dowodów - dokumentów na istnienie swej wierzytelności, oświadczenie takie nie wywoła skutków prawnych. W konsekwencji pozwany będzie mógł wytoczyć nowe powództwo o kwotę, którą chciał potrącić, jak również będzie mógł podnieść ten zarzut w złożonym na etapie egzekucji powództwie przeciwegzekucyjnym (art. 840 par.1 pkt 2 k.p.c.).
W postępowaniu nakazowym należy skorzystać z przepisu art. 493 par. 3 k.p.c., który zawiera dalej idące ograniczenia, poprzez wskazanie enumeratywne rodzajów dokumentów, za pomocą których wierzytelność przedstawiona do potrącenia musi być udowodniona.
JAROSŁAW CHAŁAS
radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
