Czy techniczne, artystyczne lub związane z ochroną praw wyłącznych przesłanki udzielenia zamówienia z wolnej ręki muszą istnieć samoistnie, bez możliwości ich przewidzenia i zapobiegnięcia ich wystąpieniu?
Zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych (p.z.p.) zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeżeli dostawy, usługi lub roboty budowlane mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze lub związanych z ochroną praw wyłącznych (odpowiednik art. 31.1. lit. b) tzw. dyrektywy klasycznej).
W prawie zamówień publicznych obowiązuje również regulacja – art. 31.4 lit. a) dyrektywy klasycznej i jego odpowiednik w p.z.p. art. 67 ust. 1 pkt 5 – zgodnie z którą zamawiający mogą udzielić zamówienia w drodze procedury negocjacyjnej bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu w odniesieniu do dodatkowych robót budowlanych lub usług, które z powodu nieprzewidzianych okoliczności stały się niezbędne dla realizacji robót budowlanych lub usług, pod warunkiem że zamówienia udziela się wykonawcy realizującemu te roboty budowlane lub usługi.
Unijna dyrektywa oraz p.z.p. wskazują na oba przypadki jako samoistne podstawy dopuszczalności zlecenia zamówienia publicznego w procedurze bezprzetargowej. Ani ustawodawca polski, ani wspólnotowy w przypadku, gdy zamówienie udzielane jest na podstawie art. 31.1 lit. b) dyrektywy czy też art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) lub b) p.z.p., nie uzależnia możliwości udzielenia zamówienia z wolnej ręki od okoliczności niemożliwych do przewidzenia przed udzieleniem zamówienia podstawowego, w odróżnieniu od art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p.
Zatem możliwość zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 31 ust. 1 b) dyrektywy oraz art. 67 ust. 1 pkt 1 p.z.p. jest jedynie wykazaniem, że z przyczyn obiektywnych o charakterze technicznym, artystycznym lub związanym z ochroną praw wyłącznych zamówienie może wykonać wyłącznie określony wykonawca, także w sytuacji, gdy możliwość wystąpienia tych przyczyn była do przewidzenia przed udzieleniem zamówienia podstawowego.

Mirella Lechna, radca prawny, wspólnik w kancelarii Wardyński i Wspólnicy