W jakich okolicznościach można odmówić wspólnikowi prawa kontroli spraw spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
dr hab. KATARZYNA BILEWSKA
adwokat, Kancelaria Salans
Prawo wspólnika spółki z o.o. do kontroli spraw spółki ma charakter ustawowy. Wynika z art. 212 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) i ma charakter indywidualny. To znaczy, że każdy wspólnik może je realizować samodzielnie, bez udziału pozostałych wspólników. Jeżeli w spółce powołano radę nadzorczą lub komisję rewizyjną, prawo indywidualnej kontroli wspólnika można wyłączyć lub ograniczyć przez stosowne postanowienie w umowie spółki (art. 213 par. 3 k.s.h.).
Wyłączenie to nie może naruszać prawa wspólników do równego traktowania określonego w art. 20 k.s.h. Innymi słowy, nie jest co do zasady dopuszczalne wyłączenie prawa kontroli w odniesieniu do niektórych wspólników, a pozostawienie tego uprawnienia innym. Ograniczenie prawa kontroli może w szczególności polegać na wyznaczeniu dziedzin i sfer funkcjonowania spółki, w których to prawo nie obowiązuje. W związku na przykład z powołaniem komisji rewizyjnej w umowie spółki wyłączeniu ulega prawo kontroli w odniesieniu do kwestii rachunkowych, finansowych i księgowych spółki.
Ustawowe prawo do kontroli nie ma charakteru bezwzględnego także w tym sensie, że nawet gdy nie zostało wyłączone lub ograniczone, lecz istnieje w spółce w pełnym zakresie, zarząd może odmówić wspólnikowi realizacji tego prawa, gdy istnieje uzasadniona obawa, że wykorzysta on wyjaśnienia oraz wgląd do ksiąg i dokumentów w sposób sprzeczny z interesem spółki, a przez to wyrządzi jej szkodę (art. 212 par. 2 k.s.h.). Decyzja zarządu o odmowie udzielenia wyjaśnień i udostępnienia dokumentów nie jest ostateczna. Wspólnikowi przysługuje prawo do zwrócenia się o rozstrzygnięcie do zgromadzenia wspólników, które powinno powziąć uchwałę w tym przedmiocie w terminie jednego miesiąca od zgłoszenia żądania (art. 212 par. 3 k.s.h.).
Jeżeli zgromadzenie podejmie uchwałę negatywną dla wspólnika lub nie podejmie uchwały w terminie miesięcznym, wspólnik może wystąpić z wnioskiem do sądu o zobowiązanie zarządu do udzielenia wyjaśnień lub udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki. Wniosek rozpatruje sąd rejestrowy właściwy dla spółki, a opłata sądowa od wniosku wynosi 300 zł. Sąd rejestrowy bada, czy odmowa udzielania informacji i dokumentów jest uzasadniona z punktu widzenia interesu spółki i zagrożenia szkodą. Pozytywna dla wspólnika decyzja sądu ma postać postanowienia o zobowiązaniu zarządu spółki do udzielenia żądanych informacji i dokumentów.