Często spotykanymi postanowieniami w umowach dystrybucyjnych jest tzw. klauzula o zakazie konkurencji. Jaką najczęściej ma treść i czy jest dozwolona?
MAŁGORZATA SURDEK
adwokat, partner w kancelarii CMS Cameron McKenna
Zgodnie z taką klauzulą nabywca towaru zobowiązuje się, że nie będzie nabywał i odsprzedawał wyrobów konkurencyjnych, czyli uznawanych za substytuty towarów objętych porozumieniem. Niekiedy nabywca towaru zobowiązuje się do dokonywania u określonego dostawcy ponad 80 proc. wszystkich swoich zakupów towarów objętych porozumieniem i towarów uznawanych za ich substytuty.
Takie postanowienia o zakazie konkurencji mogą ograniczać konkurencję, jeżeli długoterminowo wiążą dystrybutora z danym dostawcą i przez to utrudniają innym dostawcom dostęp do rynku. Z drugiej strony tego rodzaju ograniczenia konkurencji mogą również przynosić pewne pozytywne skutki, np. przyczynić się do obniżenia kosztów dystrybucji.
Prawo ochrony konkurencji, dostrzegając korzyści i zagrożenia wynikające z klauzul o zakazie konkurencji, zezwala na ich stosowanie pod pewnymi warunkami. Warunki te określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2007 roku w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję. Jeżeli udział dostawcy i jego grupy kapitałowej w tzw. rynku właściwym towaru objętego porozumieniem nie przekracza 30 proc., wówczas może on zawrzeć postanowienie o zakazie konkurencji na czas do pięciu lat. Porozumienia o zakazie konkurencji zawierane na czas dłuższy lub bezterminowo, a także porozumienia o zakazie konkurencji zawierane co prawda na pięć lat, które jednak mogą być milcząco odnawiane po upływie tego okresu, nie skorzystają z dobrodziejstwa wyłączenia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję przewidzianego w ww. rozporządzeniu. Podobnie nie skorzystają z dobrodziejstwa wyłączenia porozumienia o zakazie konkurencji zawierane przez dostawcę, którego udział w rynku właściwym towaru objętego umową (z uwzględnieniem udziału jego grupy kapitałowej) przekracza 30 proc.
Postanowienia, które nie spełniają warunków skorzystania ze wspomnianego wyłączenia, są zakazane, chyba że strony porozumienia będą w stanie wykazać, że postanowienia te mają więcej pozytywnych niż negatywnych skutków dla konkurencji i konsumentów. W praktyce przeprowadzenie takiego dowodu jest niełatwe, a potencjalne sankcje za naruszenie zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję są surowe. Obejmują nieważność porozumienia oraz kary finansowe do 10 proc. przychodów przedsiębiorcy będącego stroną zakazanego porozumienia.