Jako środki służące do kwestionowania uchwał podjętych na zgromadzeniu wspólników w spółce z o.o. oraz na walnym zgromadzeniu w spółce akcyjnej kodeks spółek handlowych przewiduje powództwo o stwierdzenie nieważności uchwał oraz powództwo o uchylenie uchwał. Ponadto w doktrynie oraz orzecznictwie zasadniczo akceptowane jest także powództwo o ustalenie nieistnienia uchwał konstruowane na podstawie art. 189 k.p.c.
W praktyce, głównie ze względu na zwiększenie szans w procesie z jednoczesnym zachowaniem zasady ekonomii procesowej, petitum pozwu zmierzającego do zakwestionowania bytu prawnego uchwały często formułowane jest przy wykorzystaniu konstrukcji żądania ewentualnego, a więc w ten sposób, że powód żąda, w tym samym stanie faktycznym, jako żądania głównego – ustalenia nieistnienia danej uchwały – oraz, jako żądania ewentualnego, stwierdzenia jej nieważności.
Zawarcie w pozwie żądania ewentualnego powoduje, że powód w stosunku do jednej uchwały zgłasza do rozpoznania sądu dwa odrębne żądania. Jednak przyjąć należy, że w takim przypadku nie zachodzi kumulacja roszczeń, jako że nie jest logicznie możliwe orzeczenie pozytywnie o dwóch żądaniach powoda. W istocie sąd orzeka tylko o jednym żądaniu – albo uwzględnia żądanie główne i nie analizuje już żądania ewentualnego, albo uznając pierwsze roszczenie za niezasadne, dopiero w drugiej kolejności bada żądanie ewentualne.
Jako że zawarcie w pozwie żądania ustalenia nieistnienia określonej uchwały oraz żądania ewentualnego – stwierdzenia jej nieważności nie jest przypadkiem kumulacji roszczeń, w odniesieniu do którego istniałby obowiązek uiszczenia opłaty od obu roszczeń, od pozwu w ten sposób skonstruowanego wystarczające będzie wniesienie opłaty tylko od jednego żądania.
Wskazane rozwiązanie znajduje potwierdzenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1966 r., I CZ 29/66, OSPiKA 1967, nr 2, poz. 36. Wprawdzie odnosi się ono do przypadku opłaty stosunkowej, bez przeszkód można jednak pogląd wypowiedziany przez SN odnieść odpowiednio do omawianego zagadnienia. Sąd Najwyższy wskazał mianowicie, że przepis art. 21 k.p.c. nakazujący przy kumulacji roszczeń przyjmować za podstawę obliczenia wpisu ogólną wartość połączonych roszczeń, nie odnosi się do żądań ewentualnych i alternatywnych. Wprost do omawianego problemu ustosunkował się natomiast niedawno Sąd Apelacyjny w Warszawie, który w postanowieniu z 18 listopada 2008 r., VI ACz 1842/08 (niepubl.) uznał, że w przypadku pozwu zawierającego żądanie główne ustalenia nieistnienia uchwał zgromadzenia wspólników oraz żądanie ewentualne stwierdzenia nieważności tychże uchwał pobierana jest tylko jedna opłata.
Od omawianych rodzajów powództw ustawodawca wprowadził opłatę stałą. Wysokość tej opłaty wskazana jest w art. 29 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005 r., nr 167, poz. 1398 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem opłatę stałą w kwocie 2 tys. zł pobiera się od pozwu w sprawie o: (1) rozwiązanie spółki, (2) wyłączenie wspólnika ze spółki, (3) uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, (4) stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, (5) ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki.
W omawianym przypadku wystarczy zatem uiścić jednokrotną opłatę w wysokości 2 tys. zł. Rzecz jasna, jeżeli jednym pozwem kwestionuje się we wskazany sposób więcej niż jedną uchwałę, co jest oczywiście możliwe i często występuje w praktyce, to opłatę w wysokości 2 tys. zł należy uiścić od każdej z tych uchwał.