ZUS nie wyrejestruje automatycznie płatnika, gdy ten zatrudnia osoby, za które ma obowiązek składania dokumentów ubezpieczeniowych: np. zleceniobiorców.
W przypadku zawieszenia lub zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej płatnik składek zobowiązany jest zgłosić ten fakt w organie ewidencyjnym (urząd gminy, dzielnicy), który następnie przekazuje do ZUS kopię wpisu o zawieszeniu lub likwidacji. Na tej podstawie ZUS sporządza dokumenty ubezpieczeniowe: wyrejestrowanie płatnika składek (formularz ZUS ZWPA), wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą (formularz ZUS ZWUA) oraz członków rodziny osoby ubezpieczonej – osoby prowadzącej działalność (formularz ZUS ZCNA), jak również wyrejestrowanie z ubezpieczeń osób współpracujących (formularz ZUS ZWUA) i członków rodziny osób współpracujących (formularz ZUS ZCNA).
ZUS nie wyrejestruje jednak płatnika, gdy ten zatrudnia osoby, za które ma obowiązek składania dokumentów ubezpieczeniowych (np. zleceniobiorców).
ZUS powiadamia płatnika składek odrębnym pismem o wszystkich sporządzonych przez ZUS dokumentach ubezpieczeniowych – w związku z zawieszeniem przez niego wykonywania działalności gospodarczej.
W przypadku gdy do ZUS wpłynie z organu ewidencyjnego informacja o zawieszeniu wykonywania działalności przez przedsiębiorcę, a ZUS stwierdzi, iż dany płatnik nie wyrejestrował z ubezpieczeń pracowników, wówczas zakład powiadomi organ ewidencyjny oraz płatnika składek o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia, czy faktycznie nastąpiło jej zawieszenie.
W sytuacji wznowienia wykonywania działalności gospodarczej płatnik składek zobowiązany jest zgłosić ten fakt w organie ewidencyjnym, który następnie przekazuje do ZUS kopię wpisu o wznowieniu. Na podstawie tej informacji ZUS sporządza dokumenty ubezpieczeniowe: zgłoszenie płatnika składek (formularz ZUS ZFA) – tylko w przypadku gdy nastąpiło wyrejestrowanie płatnika w związku z wcześniejszym zawieszeniem działalności oraz zgłoszenie do ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność, odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA – zgodnie z podleganiem ubezpieczeniom wskazanym w ostatnim zgłoszeniu przed zawieszeniem działalności.
Jeżeli w okresie zawieszenia działalności wystąpiły zmiany skutkujące zmianą zasad podlegania ubezpieczeniom lub kodu tytułu ubezpieczenia, do złożenia dokumentów zgłoszeniowych do ubezpieczeń zobowiązany jest płatnik składek. Taka sytuacja wystąpi, gdy prowadzący działalność podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z działalności, zawiesił działalność, a w okresie zawieszenia działalności zatrudnił się na umowę o pracę za wynagrodzeniem co najmniej minimalnym. Wówczas, po wznowieniu działalności, będzie podlegał obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Gdy nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, powinien na druku ZUS ZZA odpowiednim do działalności zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego.
ZUS powiadomi płatnika składek odrębnym pismem o sporządzonych dokumentach zgłoszeniowych – w związku z wznowieniem przez niego wykonywania działalności gospodarczej.