System polecenia przelewu SEPA oraz System polecenia zapłaty SEPA funkcjonować będą równolegle z krajowymi systemami aż do momentu, gdy wszystkie płatności przejdą na nowe zasady. W przypadku Polski nastąpi to po wejściu do strefy euro.
Podstawowymi cechami instrumentów płatniczych SEPA jest to, iż są one bezpieczne, efektywne, elastyczne i perspektywiczne. Ponadto walutą transakcji jest euro (nie jest ważne, w jakiej walucie prowadzony jest rachunek bankowy), transakcje są bezgotówkowe oraz oparte na wspólnych standardach: polecenie przelewu i polecenie zapłaty: XML, karty płatnicze: EMV (chip).
Polecenie przelewu SEPA
Polecenie przelewu SEPA funkcjonuje w oparciu o czterostronny model, co oznacza, że płatnik (zleceniodawca) wypełnia dyspozycję przelewu i przekazuje ją do banku zleceniodawcy jakimkolwiek ustalonym sposobem - w oddziale. Bank zleceniodawcy sprawdza dyspozycję, po czym odrzuca błędną, a poprawną wykonuje - wówczas rachunek zleceniodawcy zostaje obciążony, a przelew przesyłany jest do mechanizmu rozliczeniowo-rozrachunkowego (czyli np. do Krajowej Izby Rozliczeniowej). Mechanizm rozliczeniowo-rozrachunkowy przesyła informację o przelewie do banku beneficjenta i rozlicza kwotę transferu. Bank beneficjenta otrzymuje informację o transferze środków na rachunek beneficjenta, sprawdza ją i dokonuje uznania rachunku beneficjenta.
Walutą transakcji jest euro, natomiast waluta rachunku jest obojętna, a zatem może nią być waluta każdego z państw członkowskich UE. Rachunek musi istnieć w banku, który ma siedzibę w jednym z państw SEPA i musi być uczestnikiem systemu płatności SEPA. Przy zlecaniu płatności obowiązkowe jest podanie identyfikatorów IBAN i BIC.
Zasadą, usankcjonowaną również przez Dyrektywę o Usługach Płatniczych, jest, że bank dokonuje transferu pełnej kwoty na rachunek beneficjenta - obowiązuje pełny zakaz dokonywania potrąceń z kwoty przelewu, co było praktyką banków do tej pory.
Generalnie brak jest limitu wartości transferu (jednak banki wysyłające mogą wprowadzić swoje własne limity, banki otrzymujące akceptują płatności niezależnie od wartości).
Maksymalny czas realizacji transakcji to trzy dni (jest to górny, nieprzekraczalny limit czasowy dla podstawowego instrumentu polecenia przelewu). Istotne jest, że zasada ta traktuje o maksymalnym cyklu rozliczeniowym, podczas gdy w wielu państwach SEPA, w tym również w Polsce, czas realizacji transakcji jest już krótszy.
Dyrektywa o usługach płatniczych sankcjonuje również tę zasadę, przy czym od 2012 roku obowiązywać będzie zasada D+1, w myśl której zlecenie przelewu będzie musiało zostać zrealizowane przez bank najpóźniej do końca następnego dnia roboczego po złożeniu dyspozycji polecenia przelewu.
Istotne jest uregulowanie zasad postępowania w przypadku odmowy wykonania zlecenia, zwrotów itp., które do tej pory stanowiły niezmiernie problematyczny i generujący wysoką nieefektywność oraz koszty, aspekt przelewów transgranicznych.
Przede wszystkim warto mieć na uwadze, że odgórnie - na szczeblu ogólnoeuropejskim - ustalone zostały pewne podstawowe zasady i standardy przelewu SEPA, dotyczące w głównej mierze przestrzeni współpracy pomiędzy bankami. Natomiast kwestia wyglądu przebiegu dokonania takiej transakcji z perspektywy indywidualnego klienta należy do sfery pewnej swobody banków. Jednak oczywiście zachowane być muszą pewne zasady, które, jeżeli je spełnimy, pozwolą na oszczędność i czasu, i pieniędzy.
I tak banki, które oferują polecenie przelewu SEPA, mogą je różnie nazywać. Może być np. po prostu nazwane przelew SEPA, przelew w euro, przelew zagraniczny.
Dlaczego będą niższe opłaty
W założeniach jednym z celów budowy programu SEPA było właśnie obniżenie opłat poprzez usprawnienie procesu przetwarzania transakcji. Dlatego też przewidywać można, że te opłaty ulegną redukcji. Zależy to jednak od polityki cenowej przyjętej przez poszczególne banki, dlatego warto monitorować komunikaty dotyczące tabel opłat i prowizji i wybierać bank, który proponuje swoim klientom atrakcyjne koszty.
Trzeba też pamiętać, że SEPA wprowadza znaczne zwiększenie konkurencji, więc również dzięki temu spodziewać się należy zmian na korzyść konsumentów. Ponieważ na rynku mogą pojawić się nowi gracze, a klienci polscy będą mogli korzystać z ofert banków za granicą, szacuje się, że koszty przelewów ulegną obniżce.
28 stycznia 2008 r. do Systemu polecenia przelewu SEPA przystąpiło 15 banków z Polski. Te banki udostępniły polecenie przelewu SEPA swoim klientom właśnie od 28 stycznia 2008 r. Lista tych banków dostępna jest na stronie internetowej www.sepapolska.pl. W marcu kolejne dwa banki udostępnią przelewy SEPA. Bank, który oferuje polecenie przelewu SEPA, informuje o tym swoich klientów, np. poprzez informacje umieszczane na stronach internetowych, oraz w oddziałach banku.
Zapytaj swój bank, czy uruchomił instrument polecenia przelewu SEPA.
Polecenie zapłaty SEPA
W obecnym stanie rzeczy, w każdym z państw strefy euro (jak również w pozostałych państwach członkowskich UE) istnieją krajowe systemy polecenia zapłaty, funkcjonujące w oparciu o model czterostronny (którego stronami są wierzyciel, bank wierzyciela, bank dłużnika oraz dłużnik).
Cechą wspólną dla tych systemów jest fakt, że dłużnik udziela upoważnienia dla poboru środków z jego rachunku w celu przeniesienia ich na rachunek wierzyciela. Jednak, poza tym podstawowym podobieństwem, istnieje cały szereg różnic funkcjonowania lokalnych systemów polecenia zapłaty, które uniemożliwiają wykorzystywanie tego instrumentu do transakcji transgranicznych (np. istnienie jakiejś formy opłaty równoważącej koszty utrzymywania instrumentu, zakres odpowiedzialności związanej z udzielaniem upoważnienia, czas wykonania, możliwości odwołania upoważnienia, różne standardy i unormowania etc.).
Dłużnik wydaje upoważnienie (składane na formularzu zgody), uprawniające wierzyciela do inicjowania płatności przy wykorzystaniu polecenia zapłaty i zezwala bankowi dłużnika dokonać płatności (dłużnicy są jednak uprawnieni, w określonych ramach czasowych, do zażądania od banków niezaakceptowania poboru należności przy użyciu polecenia zapłaty z ich rachunków).
Formularz zgody może być zarówno dokumentem wystawionym metodą tradycyjną, tj. w formie papierowej, jak i dokumentem elektronicznym, stworzonym i podpisanym w zabezpieczonym środowisku.
Formularz zgody, po podpisaniu przez dłużnika, musi zostać przesłany wierzycielowi. Po otrzymaniu podpisanego formularza zgody wierzyciel może rozpocząć pobór należności.
Przedtem jednak musi wysłać dłużnikowi wstępną zgodę (prenotyfikację), chyba że strony postanowiły inaczej. Podpisany formularz zgody musi być przechowywany przez wierzyciela przez cały okres ważności formularza zgody. Dane związane ze zgodą są przesyłane w formie elektronicznej przy każdym poborze należności.
Bank dłużnika, przed rozrachunkiem, może odrzucić pobór należności z powodów technicznych. Jeżeli stan rachunku na to zezwala, bank dłużnika musi obciążyć rachunek dłużnika w dniu wymagalności płatności. Jeżeli stan konta jest niewystarczający, generowany jest zwrot. Dłużnik upoważniony jest do uzyskania zwrotu funduszy od wierzyciela, jeżeli nie zgadza się z poborem należności z powodów zgodnych z wymogami prawnymi określonymi w Dyrektywie o Usługach Płatniczych. Musi wówczas wysłać takie żądanie do banku dłużnika w ciągu sześciu tygodni. Zwrot należności nie zwalnia jednak dłużnika z obowiązku zapłaty wobec wierzyciela. Uruchomienie instrumentu polecenia zapłaty SEPA wymaga w pierwszej kolejności dostosowania przepisów prawnych wszystkich państw SEPA. Dostosowanie to nastąpi w momencie włączenia zasad ujętych w Dyrektywie o Usługach Płatniczych do prawa krajowego. Zgodnie z przepisami Dyrektywy, ostateczny termin to listopad 2009 r.
Karty płatnicze SEPA
Zgodnie z głównymi założeniami SEPA w obszarze kart, obywatele Europy będą mieli możliwość używania swoich kart w każdym państwie SEPA, na takich samych warunkach i zasadach. Nie powinno być bowiem, dzięki implementacji nowych zasad i jednolitych standardów technicznych, rozróżnienia pomiędzy transakcjami krajowymi a transgranicznymi w euro.
Zasady dostosowania kart płatniczych do SEPA ujęte zostały w Ramy funkcjonowania kart SEPA (SEPA Cards Framework), opracowane przez Europejską Radę ds. Płatności w ścisłej współpracy z bankami i agentami rozliczeniowymi, jak również z międzynarodowymi i krajowymi systemami kart płatniczych.
Celem Ram dla kart płatniczych SEPA jest budowa środowiska, w którym nie będą istniały żadne bariery, czy to techniczne, czy prawne, czy też handlowe, które utrudniałyby wydawanie kart, przetwarzanie, akceptowanie oraz dokonywanie transakcji kartami ogólnego przeznaczenia, zarówno o charakterze lokalnym, jak i transgranicznym.
Nowe Ramy dla kart płatniczych SEPA stanowią, że najpóźniej od 1 stycznia 2008 r. banki z obszaru SEPA powinny rozpocząć wydawanie, a agenci rozliczeniowi dokonywać akceptacji lub przetwarzania kart ogólnego zastosowania, zgodnych z SEPA Cards Framework. Wraz z końcem 2010 roku wszystkie karty płatnicze ogólnego zastosowania w obrocie i wydane przez banki SEPA powinny być zgodne z SEPA Cards Framework.
Trzy lata okresu przejściowego
Okres między 1 stycznia 2008 r. a 31 grudnia 2010 r. będzie okresem przejściowym, w trakcie którego powinna następować sukcesywna migracja i zastępowanie kart z paskiem magnetycznym kartami opartymi na technologii mikroprocesorowej. Po 1 stycznia 2011 r. karta wyłącznie z paskiem magnetycznym nie będzie wydawana.
CHARAKTERYSTYKA PŁATNOŚCI SEPA
Najważniejszymi elementami SEPA są 3 nowe instrumenty płatnicze:
• polecenie przelewu SEPA (SEPA Credit Transfer - SCT)
• polecenie zapłaty SEPA (SEPA Direct Debit - SDD)
• karty płatnicze SEPA
JAK WYKONAĆ PRZELEW SEPA
Aby wykonać przelew SEPA, musimy wypełnić formularz (za pośrednictwem bankowości elektronicznej, lub też w oddziale banku), który wygląda podobnie do tego, który wypełniamy zlecając inne płatności. Wpisując niezbędne dane w podane pola, pamiętać należy, że bardzo istotnym jest, aby:
1) wpisać prawidłowy numer rachunku odbiorcy, jeżeli przelewamy pieniądze dla odbiorcy w kraju Unii Europejskiej, czyli w ramach SEPA, musimy wpisać rachunek w tzw. Formacie IBAN. Oznacza to po prostu, że musimy poprzedzić numer rachunku literowym oznaczeniem kraju, czyli dla Polski PL, a np. dla Niemiec DE. Jeżeli mamy wątpliwość, możemy spytać odbiorcę, na rzecz którego robimy przelew, jakie jest to oznaczenie, lub też sprawdzić to w internecie.
2) wpisać kod BIC banku odbiorcy. Kod BIC to kod składający się z 8 lub 11 znaków, który podają banki również na stronach internetowych.
3) spośród dostępnych opcji kosztowych, wybrać klauzulę „SHA”, co oznacza, że koszty przelewu dzielone są między zleceniodawcę i beneficjenta - zleceniodawca pokrywa koszty banku zleceniodawcy, beneficjent - banku beneficjenta.
Kody IBAN i BIC potrzebne są dlatego, że usprawniają proces transferowania funduszy i bank może przetwarzać transakcje automatycznie, szybko oraz oczywiście taniej, co bezpośrednio przekłada się na opłaty, które z tytułu przelewu ponosi klient.
POLECENIE PRZELEWU SEPA
Płatność wykonywana jest w pełnej kwocie - istnieje zakaz pobierania przez bank zleceniodawcy lub beneficjenta opłat z kwoty transferowanej.
Pełna dostępność w obszarze SEPA - płatności można dokonywać na rzecz każdego beneficjenta w jakimkolwiek kraju SEPA, pod warunkiem że posiada on rachunek w banku, który przystąpił do Systemu Polecenia Przelewu SEPA.
Czas wykonania płatności jest z góry określony (maksymalnie trzy dni robocze w przypadku transakcji wykonywanych za pośrednictwem bankowości elektronicznej, a od 2012 roku - maksymalnie jeden dzień), pewny i przewidywalny.
Do przetwarzania płatności wykorzystywane są wspólne standardy oraz zastosowana jest pełna automatyzacja - to gwarantuje szybkość i efektywność oraz minimalizuje ryzyko błędu.
W przypadku odrzucenia płatności czy też zwrotu zasady postępowania są proste, jasne i przejrzyste.
Zasady naliczania opłat są także proste, jasne i przejrzyste.
Zapewnione jest bezpieczeństwo przekazywania danych konsumenta.
Brak limitu wartości transakcji (bank zleceniodawcy może jednak ustalić taki limit; bank beneficjenta musi odebrać płatność każdej wielkości).
Większa konkurencja na rynku usług płatniczych = zwiększenie jakości i kompleksowości usług, usługi dostosowane do różnych typów klientów, produkty dla grup niszowych, niższe koszty transferów.