W czasach kryzysu i usztywnienia polityki kredytowej przez banki, prywatna pożyczka może być dobrą alternatywą dla kredytu bankowego. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy potrzebne są niezbyt wysokie kwoty na cele obrotowe.
W praktyce możemy się spotkać z różnymi sytuacjami związanymi z finansowaniem działalności gospodarczej z pożyczek poza obrotem bankowym, popularnie zwanymi prywatnymi pożyczkami.
Kapitał cudzy lub własny
Pożyczki cywilne dla celów biznesowych można umownie podzielić na trzy rodzaje. Po pierwsze, pożyczki, w przypadku których i pożyczający, i pożyczkodawca są osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą. Po drugie, pożyczki, w przypadku których pożyczkobiorcą jest przedsiębiorca natomiast pożyczkodawcą osoba prywatna, czyli osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej). I wreszcie pożyczki polegające na sfinansowaniu przedsięwzięcia gospodarczego z prywatnych środków finansowych, np. oszczędności pochodzących z dochodów z innego źródła przychodów od działalności gospodarczej albo z opodatkowanego zysku z tej działalności. W rozumieniu przepisów podatkowych jest to własny kapitał włożony w źródło przychodów.
W każdym z tak wyspecyfikowanych przypadków mamy do czynienia z nieco odrębnymi zasadami rozliczania tego rodzaju sposobu zasilania. I to zarówno ze względu na rozliczanie kosztów, jak i płacenie podatku.
Pożyczka oprocentowana
Pożyczkę na działalność gospodarczą udzielaną przez osobę prywatną najlepiej jest oprocentować. Odsetki będą stanowiły koszt uzyskania przychodu i obniżą podatek od działalności.
Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 pkt. 9 ustawy o PIT, nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odsetek od kapitału własnego włożonego przez podatnika w źródło przychodów. W przypadku osoby fizycznej, pojęcie kapitał własny dotyczy również środków finansowych wchodzących w skład majątku wspólnego małżonków. Jeśli więc małżonkowie nie zawarli przed ślubem intercyzy albo już w trakcie małżeństwa nie ustanowili między sobą odrębności majątkowej także pożyczka od żony nie będzie się wiązać z żadnymi kosztami.
Zupełnie inaczej jest z pożyczką udzielaną przez inne osoby, w tym także krewnych tak bliskich jak rodzeństwo, dzieci czy rodzice. Jeśli taka pożyczka jest oprocentowana, a w celu uniknięcia komplikacji podatkowych być powinna, to odsetki od niej można wliczyć w koszty uzyskania przychodu.
Podatek od świadczenia
Komplikacje mogą się wiązać z przepisem art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT, zgodnie z którym za przychód z działalności gospodarczej uznać trzeba wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Do tej drugiej kategorii trzeba by zaliczyć wartość korzyści, którą uzyskał podatnik dzięki temu, że otrzymał nieodpłatnie kapitał, który ma swoją wartość. Wartość świadczenia ustala się, korzystając z przepisu art. 11 ustawy, na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia. Ujmując tę kwestię inaczej, chodzi o stopy procentowe stosowane przy pożyczaniu kapitału w obrocie rynkowym. Przy braku umowy fiskus byłby skłonny zapewne zastosować maksymalną stopę dopuszczalną przez tzw. ustawę antylichwiarską.
Przychód w dniu wypłaty
W przeciwieństwie do standardowych przychodów z działalności gospodarczej, gdy moment powstania obowiązku podatkowego jest równoznaczny z wystawieniem rachunku czy faktury (przychód należny choćby faktycznie jeszcze nie uzyskany), w przypadku odsetek, obowiązek podatkowy powstaje w momencie faktycznego ich otrzymania. Wówczas podatnik powinien zaksięgować je i wziąć pod uwagę przy bieżącym ustalaniu zaliczki na podatek. Wynika to z art. 14 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym, do przychodów nie zalicza się: otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek, a także kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.
Skoro więc momentem powstania kosztu jest wypłata odsetek, to ich przekazanie najlepiej udokumentować np. w formie pokwitowania lub przelewu na konto bankowe pożyczkodawcy wskazane w umowie. Dokument ten, wraz z pisemną umową pożyczki stanowi podstawę do zaewidencjonowania wydatku w podatkowej księdze przychodów.
PRZYKŁAD: ROZLICZENIE PODATKOWE POŻYCZKI
Podatnik pożyczył od rodziców na rok 10 tys. zł z przeznaczeniem na zakup środka trwałego dla działalności gospodarczej. Według zawartej w tym celu umowy po upływie roku zwrócił 10 tys. zł kapitału i 1 tys. zł z tytułu odsetek. Podatnik wliczy w koszty 1 tys. zł w momencie wypłaty odsetek. Dzięki temu, zmniejszy dochód do opodatkowania o taką kwotę i zapłaci podatek niższy, w zależności od sposobu opodatkowania, od 190 do 400 zł. Rodzice od odsetek zapłacą podatek w wysokości 190 zł.