Z jakich powodów ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia?
Zeszłoroczna nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego wprowadziła istotną zmianę w odniesieniu do możliwości wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przez ubezpieczyciela. Polegała ona na nowelizacji art. 812 par. 5 k.c., który stanowi, że ubezpieczyciel może wypowiedzieć umowę na czas określony w przypadkach wskazanych w ustawie, a także z ważnych powodów określonych w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU). Zmiana stanowiła reakcję na występujące nieprawidłowości, polegające na zastrzeganiu w OWU uprawnień do przedterminowego zrywania umów ubezpieczenia z błahych przyczyn. Pomimo nowelizacji nadal można spotkać w OWU tego typu klauzule. Uważam, że na tle nowej regulacji niedopuszczalne jest stosowanie (dotąd rozpowszechnionych) klauzul uprawniających ubezpieczyciela do wypowiedzenia umowy w przypadku zapłaty odszkodowania ubezpieczeniowego lub jego części albo odmowy jego zapłaty. Z uwagi na charakter umowy ubezpieczenia sam fakt zapłaty odszkodowania ubezpieczeniowego (jeżeli nie prowadzi do wyczerpania sumy ubezpieczenia) nie uzasadnia uprawnienia do jej wypowiedzenia. Wysokość odszkodowania może być w konkretnym przypadku niższa niż uiszczona składka. Ubezpieczyciele nieraz uzasadniają wspomniane klauzule w ten sposób, że zajście wypadku ubezpieczeniowego może ujawnić większe niż zakładane przy zawieraniu umowy narażenie ubezpieczonego na powstanie szkody, w związku z czym ubezpieczyciel winien mieć możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności za kolejne szkody. Argumentacja ta jest mało przekonująca. Wspomniane klauzule są sformułowane w szerszy sposób i pozwalają na wypowiedzenie również wówczas, gdy zajście wypadku nie ujawniło większego ryzyka. Co do klauzul przewidujących możliwość wypowiedzenia umowy przez ubezpieczyciela w razie odmowy zapłaty odszkodowania, prowadzą one do sytuacji, w której ubezpieczony nie uzyskawszy kompensacji zaistniałej szkody traci na przyszłość ochronę ubezpieczeniową. Wątpliwości budzi argument, że odmowa zapłaty odszkodowania jest często związana z usiłowaniem jego wyłudzenia przez ubezpieczonego, w związku z czym klauzula ma zabezpieczać interesy ubezpieczyciela. Jej redakcja jest bowiem szersza i dotyczy odmowy zapłaty odszkodowania z jakiejkolwiek przyczyny.
Nie oznacza to, że ubezpieczyciele nie mogą wprowadzać rozwiązań chroniących ich interesy w razie np. nieprawdziwej deklaracji ryzyka czy usiłowania wyłudzenia odszkodowania. Jeżeli ubezpieczyciele chcą sankcjonować tego typu uchybienia poprzez wypowiedzenie umowy, winni jednak klauzule wypowiedzenia formułować precyzyjniej, odnosząc je do konkretnych uchybień.