Zadłużenie sektora Jednostek Samorządu Terytorialnego rośnie. W rezultacie maleje możliwość zaciągania i obsługi nowych zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek i emisji obligacji, dlatego samorządy coraz częściej sięgają po rozwiązania pozabilansowe. Rozmawiamy z Adrianem Kozłowskim, dyrektorem ds. finansowania Jednostek Samorządu Terytorialnego w Magellan SA.
Jak pan ocenia możliwości absorpcji środków unijnych w najbliższym czasie, biorąc pod uwagę kondycję sektora JST?
W ramach nowego rozdania samorządy mogą ubiegać się o środki unijne w wysokości 120-130 mld zł. Dla pełnego wykorzystania tej kwoty będą musiały zainwestować około 70 mld zł środków własnych. Analizując sytuację finansową sektora po 2014 r. widać, że około 10-15 proc. samorządów może mieć problem z pozyskaniem tych środków ze względu na brak możliwości wniesienia wkładu własnego. Cały sektor po raz kolejny pokazuje wzrost zadłużenia, a to w konsekwencji zwiększa kwotę obsługi długu i negatywnie wpływa na wskaźniki zadłużenia.
Czy to oznacza, że mniej więcej 10 proc. samorządów nie będzie mogło wykorzystać środków w ramach nowego rozdania?
Do obliczenia relacji z art. 243 Ustawy o finansach publicznych (obsługa długu do dochodów ogółem) bierze się spłaty rat kapitałowych i odsetek z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz z tytułu emisji obligacji. Brak przestrzeni wskaźnikowej w praktyce uniemożliwia tym samorządom ubieganie się o finansowanie w tradycyjnej formie. Na szczęście rynek finansowy oferuje samorządom alternatywne formy finansowania, np. leasing zwrotny nieruchomości, finansowanie kapitałowe w oparciu o dokapitalizowanie spółek komunalnych, czy obligacje przychodowe. Coraz częściej jednostki budują finansowanie projektów we współpracy z firmami współpracującymi z JST, np. w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego lub w oparciu o wykup wierzytelności (faktoring samorządowy). Wspomniane rozwiązania pozwalają samorządom realizować inwestycje pomimo istniejących ograniczeń wskaźnikowych.
Jak wygląda skala wykorzystywania tego typu rozwiązań przez samorządy?
Leasing zwrotny nieruchomości jest coraz bardziej popularnym rozwiązaniem oferowanym przez banki, instytucje finansowe czy firmy leasingowe. Partnerstwo Publiczno-Prywatne w Polsce cały czas jest na etapie rozwoju. Do tej pory w ten sposób sfinansowano w sumie zaledwie kilkadziesiąt projektów. Z kolei coraz więcej samorządów ma wiedzę i doświadczenie w zakresie stosowania wykupu wierzytelności do sfinansowania realizowanych przez siebie inwestycji.
Finansowanie kapitałowe nie jest chyba zbyt często stosowane?
Niestety samorządy nie wykorzystują jeszcze ogromnego potencjału, który niesie finansowanie kapitałowe. W tym rozwiązaniu to spółka komunalna realizuje zadania samorządowe. Środki na ten cel pochodzą ze zwiększenia kapitału w rezultacie objęcia przez instytucję finansową udziałów w spółce. Udziały te są następnie odkupowane przez samorząd, a powstałe w ten sposób zobowiązanie rozkładane jest do spłaty w określonym czasie. Zamiast dopłat do wody (wydatki bieżące) samorządy mogą w ten sposób dokapitalizować swoją spółkę i potraktować wykup udziałów jako wydatek majątkowy (z art. 236 Ustawy o finansach publicznych zakup udziałów zaliczany jest do wydatków majątkowych). W rezultacie zmniejszają się wydatki bieżące, poprawia się nadwyżka operacyjna i tym samym rośnie przestrzeń wskaźnikowa, a w konsekwencji zdolność do obsługi długów.
Wspomniał pan też o wykupie wierzytelności. Jakie korzyści oferuje to rozwiązanie?
W treści SIWZ (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia) inwestor obok standardowych zapisów określających wymagania dotyczące przedmiotu przetargu, zobowiązuje potencjalnych oferentów do przedstawienia promesy instytucji finansowej gwarantującej wykup faktury wystawionej przez oferenta z tytułu wykonanych prac/usług. Tym samym samorząd otrzymuje gwarancję rozłożenia spłaty faktury w czasie określonym przez jednostkę w harmonogramie zawartym w SIWZ. Dzięki temu samorząd przede wszystkim zyskuje źródło finansowania inwestycji, ale co istotne korzysta z produktu finansowego, którego spłata nie jest brana pod uwagę przy wyliczaniu relacji z art. 243 Ustawy o finansach publicznych.
Jaka jest opinia Regionalnych Izb Obrachunkowych na temat zastosowania tego rozwiązania?
Regionalna Izba wydała pozytywną opinię odnośnie zobowiązań wynikających z wykupu wierzytelności. Podkreśla w niej, że pomimo wywoływania skutków finansowych podobnych do kredytów i pożyczek, zobowiązania z tytułu wykupu wierzytelności winny być ujmowane przez samorządy jako wydatki, a ich klasyfikacja zależy od rodzaju poniesionego wydatku. Wszystkie koszty związane z realizowaną inwestycją będą więc traktowane jako wydatki majątkowe, a te nie są uwzględniane przy wyliczeniu wskaźnika zadłużenia z art. 243 Ustawy o finansach publicznych.