Jednym z ważniejszych etapów w procesie starania się o środki unijne jest podpisanie umowy o dofinansowanie projektu.

Moment ten jest istotny, co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze - dowodzi, iż projekt złożony przez beneficjenta, w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o naborze wniosków aplikacyjnych, przeszedł z sukcesem szczegółową procedurę oceny: począwszy od oceny formalnej, poprzez ocenę ekonomiczno-techniczną na merytorycznej skończywszy. I tym samym został zakwalifikowany do dofinansowania. Po drugie - złożenie podpisu pod treścią umowy oznacza, iż beneficjent podejmuje cywilnoprawne zobowiązanie do zrealizowania projektu zgodnie z założonymi celami, licząc się z koniecznością wypełnienia wielu obowiązków wynikających wprost z umowy. Spełnienie ich z należytą starannością daje podstawy do otrzymania dotacji.
Jednym z takich obowiązków jest konieczność ustanowienia zabezpieczeń gwarantujących prawidłową realizację umowy. Obowiązek ten, nałożony na beneficjentów pomocy, ma za zadanie mitygować ewentualne skutki ryzyka związanego z nieprawidłowym wydatkowaniem środków publicznych. Doświadczenia pokazują, iż strumień unijnych pieniędzy napływający do poszczególnych krajów członkowskich zawsze niesie za sobą próby ich zagarnięcia niezgodnie z celami pomocy. Aby przeciwdziałać nielegalnym praktykom, zabezpieczenia wykonania umów stanowią dodatkowy instrument ułatwiający windykację kwot dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem.
Katalog dopuszczalnych form zabezpieczenia wskazany jest w treści umowy. Do najbardziej rozpowszechnionych należą: weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, hipoteka, notarialne oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, gwarancja bankowa bądź ubezpieczeniowa, poręczenie cywilne bądź wekslowe.
Wydatki związane z ustanowieniem zabezpieczeń (np. koszty gwarancji bankowej) mogą być uznane za kwalifikowane, pod warunkiem jednak, że wynika to wprost z dokumentów programowych oraz zostały zaplanowane w budżecie projektu i wykazane we wniosku o dofinansowanie.
Obowiązek złożenia zabezpieczenia powstaje po podpisaniu umowy i należy się z niego wywiązać w terminie w niej wskazanym. Jeśli beneficjent nie sprosta temu wymaganiu, umowa nie wywoła skutków w niej przewidzianych (tak rzecz się miała w większości projektów realizowanych w ramach SPO WKP) albo zostanie rozwiązana nawet ze skutkiem natychmiastowym (takie rozwiązanie zostało przyjęte, co do zasady, w projektach realizowanych w ramach ZPORR).
Okres, na jaki należy ustanowić zabezpieczenia wykonania umowy, jest związany z obowiązkiem zachowania trwałości efektów projektu. W perspektywie finansowej na lata 2007-2013 trwałość projektu (zdefiniowana w ustawodawstwie unijnym) wynosi pięć lat od dnia zakończenia realizacji projektu. W przypadku zaś projektów realizowanych przez MSP okres ten może ulec skróceniu do trzech lat. Tak zdefiniowana trwałość projektu wyznacza wymagany okres ustanowienia zabezpieczeń prawidłowej realizacji umów.
Beneficjent ma obowiązek ustanowić zabezpieczenie na kwotę nie mniejszą niż przyznana wysokość dofinansowania. Może być również zobligowany do podwyższenia tych kwot o odsetki w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych obliczonych za pięć lat. Takie rozwiązanie ma ułatwić windykację należności w razie wykrycia - podczas kontroli projektu - nieprawidłowości skutkujących zwrotem dotacji.
MONIKA NAJGEBAUER-SŁOMKA
specjalista ds. funduszy europejskich, Centrum Obsługi Średnich i Dużych Przedsiębiorstw, Fortis Bank Polska
Monika Najgebauer-Słomka, specjalista ds. funduszy europejskich, Centrum Obsługi Średnich i Dużych Przedsiębiorstw, Fortis Bank Polska / DGP