Postępowanie upadłościowe toczy się wyłącznie na wniosek złożony przez wierzyciela albo dłużnika. Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje konieczność zabezpieczenia takiego wniosku.

Zabezpieczenie wniosku odbywa się przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Jest on organem w postępowaniu o ogłoszenie upadłości wyznaczonym przez sąd na etapie wstępnym i działa do chwili rozstrzygnięcia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości.
Tymczasowy nadzorca sądowy nie ogranicza zdolności upadłego przedsiębiorcy do rozporządzania swoim majątkiem. Jedynie nadzoruje on ten majątek oraz sposób sprawowania zarządu, aby wykluczyć możliwość niewłaściwego rozporządzenia nim przez zarząd oraz możliwość zniszczenia go.
Tymczasowy nadzorca nie może dłużnikowi niczego zakazać ani nakazać. Ma prawo domagać się dostępu do informacji, które dotyczy tego przedsiębiorstwa. Gdyby jednak stwierdził, że przedsiębiorca uniemożliwia mu wykonywanie nadzoru, np. nie pozwala mu na wgląd w dokumentację, składa do sądu wniosek, aby tymczasowy zarząd został zmieniony na zarząd przymusowy.
Zarząd przymusowy polega na odebraniu zarządu dotychczasowemu i powierzeniu go zarządowi ustanowionemu przez sąd. Dotychczasowy zarząd traci wszystkie dotychczasowe kompetencje i zostają one powierzone zarządcy przymusowemu. Zarząd przymusowy sąd stosuje wówczas, gdy przedsiębiorca utrudnia sprawowanie zarządu zarządcy tymczasowemu oraz wówczas, gdy zarządu nie ma lub faktycznie nie jest wykonywany.
Na postanowienie o zabezpieczenie wniosku o ogłoszenie upadłości przysługuje zażalenie co do sposobu zabezpieczenia. Zażalenie do sądu okręgowego może więc wnieść dłużnik niezadowolony z tego, że został ustanowiony zarząd przymusowy, albo wierzyciel jest niezadowolony z tego, że zarząd nie został ustanowiony.
Zarządca przymusowy działa do momentu rozstrzygnięcia wniosku o ogłoszenie upadłości. Gdyby prawomocnie wniosek został oddalony, to wówczas zarządca przekazuje spółkę jej zwykłemu zarządowi. Jeżeli zaś wniosek będzie uwzględniony i upadłość zostanie ogłoszona, to wówczas przekazuje syndykowi zarząd nad masą upadłości.
Zarząd przymusowy ma chronić majątek przedsiębiorstwa przed jego wyprowadzeniem. Tymczasowy zarządca sądowy nie powinien być dokuczliwy, ponieważ ustawa nakłada na dłużnika jedynie obowiązek dostarczenia dokumentów i informacji, natomiast nie upośledza zdolności do prowadzenia przedsiębiorstwa.
Takie rozwiązanie przyjęte w prawie upadłościowym i naprawczym jest istotne wówczas, gdy wierzyciele składają wnioski w złej wierze, aby zaszkodzić konkurencji. Dlatego ustanowienie tymczasowego zarządcy nie powinno być traktowane jako element represji, lecz jako obowiązkowy element postępowania. Dlatego kontrahenci nie powinni uważać, że ustanowienie nadzorcy tymczasowego oznacza, że w firmie przedsiębiorstwie źle się dzieje. Oznacza to jedynie, że ktoś zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości i sąd przystępując do postępowania był zmuszony zastosować środek zabezpieczający. Obecne przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze zarówno w zakresie zarządcy przymusowego, jak i nadzorcy sądowego są nieprecyzyjne. Nie określają bowiem dokładnie ich kompetencji, a w dodatku są nawet ze sobą częściowo sprzeczne. Dlatego zachodzi potrzeba ich znowelizowania, co zresztą zrobiono w przyjętym ostatnio przez rząd projekcie noweli ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze.
Not. MP
Piotr Zimmerman, radca prawny Kancelaria Wardyński i Wspólnicy / DGP