Strony procesu oraz uczestnicy postępowania nieprocesowego mogą domagać się od sądu lub od sądu polubownego udzielenia zabezpieczenia. Muszą jednak uprawdopodobnić roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia dochodzonego roszczenia.

FELIKS ZEDLER

profesor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu

Na uprawdopodobnione żądanie stron lub uczestników postępowania sąd może udzielić zabezpieczenia roszczenia, nawet jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Natomiast już po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego sąd udziela zabezpieczenia tylko wówczas, gdy w ten sposób zabezpieczy roszczenie o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił. Procedury związane z przeprowadzeniem postępowania zabezpieczającego zostały uregulowane w art. 730-757 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. W obecnym stanie prawnym zabezpieczenie może zostać udzielone w każdej sprawie cywilnej. Aby jednak można go było uzyskać, muszą być spełnione dwa wymogi: istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia oraz uprawdopodobnienie roszczenia. Podstawą do udzielenia zabezpieczenia jest przede wszystkim interes prawny. Zachodzi on wówczas, gdy brak zabezpieczenia umożliwi lub poważnie utrudni z orzeczenia wydanego w sprawie lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Osoba starająca się o udzielenie zabezpieczenia roszczeń powinna więc wykazać, że ma interes prawny. Oprócz tego musi również uprawdopodobnić swoje roszczenie. Zabezpieczenie roszczeń jest zróżnicowane w zależności od tego, czy chodzi o roszczenie pieniężne czy inne roszczenie. Sposób zabezpieczenia roszczeń pieniężnych określa art. 747 k.p.c. Następuje ono przez zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Może nastąpić również obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową, albo ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu. Zabezpieczenie może polegać również na obciążeniu statku albo statku w budowie hipoteką morską bądź na ustanowieniu zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Zabezpieczeniem jest również ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią, względnie częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego. Oprócz ogólnych, podstawowych sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych są również sposoby szczegółowe zabezpieczeń tych roszczeń. Na przykład w sprawach o alimenty zabezpieczenie polega na zasądzeniu tzw. tymczasowych alimentów. Sąd może wówczas zasądzić od zobowiązanego na rzecz uprawnionego jednorazowo albo okresowo określoną sumę. Jest to tzw. zabezpieczenie nowacyjne. Taka forma zabezpieczenia jest również przewidziana m.in. w sprawach o rentę za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub utratę życia żywiciela rodziny oraz o zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę, a także w sprawach o wynagrodzenie za pracę oraz należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości, kary umownej, jak również z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej przeciwko przedsiębiorcy do wysokości 20 tysięcy złotych. Przy zabezpieczeniach nowacyjnych powód ma obowiązek od razu wypłacić sumę określoną przez sąd, który postanowił o udzieleniu zabezpieczenia.