Czy wierzycielowi upadłego przysługuje skarga pauliańska na czynność prawną dokonaną przez syndyka w ramach likwidacji masy upadłości?

Jarosław Chałas partner zarządzający Kancelaria Chałas i Wspólnicy Zgodnie z treścią art. 527 par. 1 kodeksu cywilnego wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (skarga pauliańska). W związku z treścią powyższego przepisu pojawia się pytanie, czy będzie on mieć zastosowanie w przypadku kiedy czynności prawnej dokonał syndyk masy upadłości. W tym zakresie niezbędne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy syndyk działa w imieniu dłużnika, tak że jego działanie może być poczytane za działanie dłużnika w rozumieniu cytowanego wyżej przepisu, czy też działa we własnym imieniu. Jakkolwiek syndyk ma obowiązek działać w interesie wierzycieli i jego obowiązkiem jest dbanie o interes upadłego, to brak jest podstaw do przyjęcia – w świetle ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. o prawie upadłościowym i naprawczym – iż syndyk jest ustawowym zastępcą upadłego lub wierzycieli albo upadłego i wierzycieli. Syndyk obejmuje z mocy prawa majątek upadłego, zarządza tym majątkiem i przeprowadza jego likwidację oraz odpowiada za szkodę wyrządzoną niesumiennym pełnieniem obowiązków. Dokonuje czynności na rachunek upadłego, lecz w imieniu własnym i nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości. Syndyk, sprzedając mienie upadłego w celu likwidacji jego majątku, nie działa w imieniu upadłego (dłużnika), lecz w imieniu własnym. Skargą pauliańską natomiast można zaskarżyć jedynie czynność prawną dokonaną przez dłużnika. Nie przysługuje ona wierzycielowi w stosunku do czynności dokonanej przez syndyka w ramach postępowania upadłościowego, zmierzającej do likwidacji majątku upadłego. Odmienny pogląd oznaczałby, że wierzyciel z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami upadłego, mógłby zaspokoić się z przedmiotów majątkowych, które w ramach likwidacji masy upadłości zostały zbyte przez syndyka. Takie rozwiązanie skutkowałoby zniweczeniem celu postępowania upadłościowego, którym w razie likwidacji majątku upadłego jest zaspokojenie wierzycieli stosownie do zasad przewidzianych w ustawie o prawie upadłościowym i naprawczym i prowadziłoby – w konsekwencji naruszenia tych zasad – do uprzywilejowania jednego wierzyciela kosztem pozostałych. Powyższą tezę potwierdza fakt, iż w przypadku gdy czynności syndyka są wadliwe i prowadzą do uszczuplenia należności, które w wyniku postępowania upadłościowego powinny przypadać wierzycielowi uprawnionemu do zaspokojenia z masy upadłości, wierzyciel taki nie jest pozbawiony środków zapobieżenia temu. Wierzyciel może w szczególności zwrócić się do sędziego komisarza, który z racji nadzoru sprawowanego nad czynnościami syndyka może podjąć stosowne działanie. Podsumowując powyższe rozważania, należy wskazać, że wierzycielowi upadłego nie przysługuje skarga pauliańska na czynność prawną dokonaną przez syndyka w ramach likwidacji masy upadłości – stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2006 r., II CSK 40/05.