Kwota Funduszy Europejskich zarezerwowana na rozwój nauki i kultury to ok. 12 mld zł. Nakłady mają się przełożyć na konkretne korzyści ekonomiczne
DGP
Fundusze Europejskie wspierają rozwój polskiej nauki i kultury w dwojaki sposób. Najbardziej widoczne są efekty środków na inwestycje. Nie do przecenienia są też działania przyczyniające się do zmiany mentalności przedstawicieli świata nauki i kultury – nakierowujące ich na bardziej racjonalne podejście do pracy oraz poszukiwanie praktycznych zastosowań jej efektów.

Nauka bardziej ścisła

Polska od lat niezmiennie należy do najmniej innowacyjnych gospodarek. Stan ten nie ma szans się zmienić bez pobudzenia nauki. Oddzielić tu należy pojęcie nauki od szkolnictwa wyższego. Od połowy lat 90. XX w. nastąpił zalew kierunków studiów, których absolwenci zasilali grono wykształconych bezrobotnych. Wsparcie nauki i oświaty z Funduszy Europejskich zostało zaplanowane tak, aby zwiększyć liczbę osób wykształconych w kierunkach ścisłych, które stworzą potencjał dla podniesienia innowacyjności polskiej gospodarki. Do tej pory dofinansowanych zostało ponad 840 takich projektów o łącznej wartości przekraczającej 12 mld zł.
Pieniądze pochodzą z programów regionalnych oraz krajowych: Infrastruktura i Środowisko i Rozwój Polski Wschodniej. Powstały dzięki nim nowoczesne laboratoria wyposażone w sprzęt do realizacji doświadczeń i prowadzenia badań naukowych. Uczelnie przyciągają też studentów zapleczem socjalnym – akademikami czy centrami multimedialnymi. Wśród projektów możemy znaleźć takie jak Fototonika i Technologie Terahercowe – rozwój wydziałowego Centrum Badawczego Politechniki Warszawskiej (30,2 mln zł dotacji), Adaptacja pomieszczeń i wyposażenie laboratorium wielofunkcyjnych materiałów amorficznych i krystalicznych na Politechnice Wrocławskiej (ok. 5 mln zł dotacji) czy też Badanie układów w skali atomowej na Uniwersytecie Jagiellońskim (76,7 mln zł dotacji) ale również Budowa, rozbudowa i modernizacja bazy naukowo-badawczej Politechniki Rzeszowskiej (68 mln zł) czy Rozwój bazy badawczej specjalistycznych laboratoriów uczelni publicznych Regionu Świętokrzyskiego realizowany przez Politechnikę Świętokrzyską (76,36 mln zł). Przykładem kompleksowej inwestycji może być budowa i wyposażenie Wielkopolskiego Centrum Zaawansowanych Technologii w Poznaniu (213,8 mln zł wsparcia).

W stronę rynku

Bolączką polskiej nauki jest jej nadmiernie teoretyczny charakter oraz mały stopień porozumienia z biznesem, w wyniku którego mogłyby następować wdrożenia wyników prac badawczych. Innowacyjność w rozumieniu gospodarczym to umiejętność zamieniania nauki na pieniądze. Taką postawę reprezentują firmy działające w wysoce innowacyjnych i zaawansowanych technologicznie obszarach, takie jak Vigo System, Solaris Laser czy Laboratorium Badawcze ZENIT. – Celem naszych prac badawczych jest odpowiedź na potrzeby rynku. Nauka dla samej nauki czy publikacji, co często ma miejsce na uczelniach wyższych, jest moim zdaniem marnowaniem pieniędzy i szans polskiej gospodarki na rozwój – podkreśla Mirosław Grudzień, prezes Vigo System SA, jednego z dostawców NASA, którego produkty wylądowały ostatnio na Marsie.
Aby uświadomić naukowcom rolę, jaką mogą odegrać w rozwoju gospodarki, oraz wykształcić w nich postawy przedsiębiorcze w ramach programu Kapitał Ludzki, od 2007 roku zostało przyznane dofinansowanie na blisko 20 projektów, których łączna wartość przekracza 1 mld zł. Są to studia podyplomowe, kampanie informacyjne, staże w przedsiębiorstwach dla naukowców, a także działania promujące wyniki badań polskiej nauki wśród przedsiębiorców. Liczne dotacje zostały też przyznane na tworzenie warunków współpracy przedsiębiorstw z jednostkami badawczo-rozwojowymi. Komercjalizacji wyników prac naukowych sprzyjają też dotacje dla firm w programie Innowacyjna Gospodarka.



Kultura to też biznes

W programie Infrastruktura i Środowisko znalazły się środki na inwestycje w infrastrukturę kultury. Jak podkreśla Monika Smoleń, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego: – Kultura to również gałąź gospodarki. Kultura się liczy, a więc można wymiernie pokazać jaki wpływ ma na tworzenie miejsc pracy, PKB, w jaki sposób przyciąga turystów i inwestorów – generuje konkretne przychody dla danego miasta czy regionu. Z drugiej strony kultura wymyka się wyłącznie ekonomicznym miarom. Pewne rzeczy liczą się, choć przynoszą efekt dopiero w długookresowej skali i często trudno to mierzyć. Do tej pory na inwestycje w kulturę i dziedzictwo narodowe w ramach programu Infrastruktura i Środowisko zawarto 62 umowy o wartości 3,49 mld zł, w tym 1,99 mld zł pochodzi z Funduszy Europejskich. Łączna kwota dokonanych już płatności z Unii to 854,34 mln zł.
Inwestycje mają różny charakter – począwszy od ochrony zabytków, np. rewitalizacji i digitalizacji XVII-wiecznego zespołu pałacowo-ogrodowego w Wilanowie za kilkadziesiąt milionów złotych, poprzez budowę obiektów kultury, np. Opery i Filharmonii Podlaskiej – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku za ponad 100 mln zł, po szkolnictwo artystyczne. W tej ostatniej kategorii do najciekawszych należy inwestycja związana z modernizacją budynku dydaktycznego PWSFTviT w Łodzi, gdzie powstało Uczelniane Centrum Dydaktyki Nowych Mediów. Pomysł powstał z powodu szybko zmieniającej się techniki filmowej i konieczności dostosowywania standardów nauczania do poziomu światowego. Przedsięwzięcie ma zapewnić wzrost znaczenia uczelni na arenie międzynarodowej oraz zwiększyć zainteresowanie oferowanymi przez nią usługami.
Nowe kierunki i specjalności
Prof. Antoni Różalski
prorektor Uniwersytetu Łódzkiego ds. nauki
Trudno przecenić znaczenie dla rozwoju uczelni dwóch wielkich projektów zrealizowanych na UŁ w ostatnich kilku latach, tj. budowy i modernizacji Wydziałów Biologii, Fizyki i Chemii oraz Centrum Informatyczno-Ekonometrycznego. Projekty były finansowane z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Cele tych projektów – modernizacja infrastruktury dydaktycznej i zakup nowoczesnego wyposażenia pracowni studenckich, w tym laboratoryjnych i komputerowych nie mogłyby być sfinansowane z funduszy uczelni. Realizacja projektów przyczyniła się do znaczącej poprawy warunków studiowania na kilku wydziałach UŁ, uruchomienia nowych kierunków i specjalności kształcenia, zwiększenia liczby studentów na kierunkach priorytetowych, takich jak biologia, biotechnologia, mikrobiologia, ochrona środowiska, chemia, fizyka, informatyka, informatyka i ekonometria, poprawy warunków prowadzenia badań naukowych związanych z priorytetowymi kierunkami studiów.