Każde przedsiębiorstwo musi nie tylko dbać o bezpieczne przeprowadzenie transakcji, ale także zapewnić sobie i kontrahentowi odpowiednie źródła finansowania. Ma to szczególne znaczenie w obrocie międzynarodowym.
W wielu przypadkach dobrym rozwiązaniem może być forfaiting, czyli zakup przez bank wierzytelności terminowych w złotych lub walutach obcych, według uzgodnionej stopy dyskontowej, z wyłączeniem prawa regresu w stosunku do podmiotu zbywającego.
Najpowszechniej stosowaną na polskim rynku formą forfaitingu jest dyskonto akredytyw dokumentowych z odroczonym terminem płatności. Ta forma finansowania ugruntowała sobie pozycję w czasie kryzysu finansowego, gdy eksporterzy zaczęli stosować zamiast drożejących ubezpieczeń akredytywę dokumentową jako zabezpieczenie transakcji, przerzucając tym samym ryzyko wypłacalności z importera na jego bank. Oczywiście importer najczęściej chciał zachować prawo do płatności odroczonej, a nawet zastosowanie akredytywy ułatwiało mu wynegocjowanie dłuższych terminów płatności.
Forfaiting stał się dla eksportera idealnym narzędziem pozwalającym na pozyskanie środków wcześniej, po poniesieniu stosunkowo niewielkich kosztów, w efekcie poprawiającym jego płynność finansową. Dodatkowo pozwalał na całkowite zbycie wierzytelności, bez prawa regresu do eksportera, czyli na ustrzeżenie się przed ewentualnymi stratami, jakie mógł spowodować niewypłacalny dłużnik w postaci banku zagranicznego. Pozwoliło to na utrzymanie bądź zwiększenie poziomu sprzedaży na rynki o podwyższonym stopniu ryzyka. Odpowiednie połączenie dwóch instrumentów – akredytywy dokumentowej z odroczonym terminem płatności i forfaitingu – pozwalało na zrealizowanie nawet średnioterminowych inwestycji bez użycia finansowania w postaci kredytu inwestycyjnego po stronie importera.
Stosunkowo nowym produktem na rynku jest tzw. forfaiting importowy. Polega on na dyskoncie akredytywy własnej przez bank, który ją otworzył. Taki sposób rozliczenia jest korzystny dla obu stron transakcji: importerowi pozwala na odroczenie płatności na dogodny dla niego termin, natomiast eksporterowi daje możliwość uzyskania środków wcześniej, na bardziej preferencyjnych warunkach niż w jego krajowym banku. Dlaczego? Eksporter nie ponosi kosztów potwierdzenia akredytywy, stawka dyskonta w kraju importera jest niższa niż w kraju eksportera.
Odmianą forfaitingu jest wykup wierzytelności wynikających z kontraktów handlowych i udokumentowanych fakturami handlowymi. Warunkiem zastosowania forfaitingu w tym przypadku jest odroczenie płatności po wykonaniu dostawy lub zrealizowaniu usługi, bez względu na to, czy spłata ma zostać zrealizowana poprzez jednorazową płatność, czy też płatności będą następowały zgodnie z ustalonym harmonogramem. Ten rodzaj forfaitingu ma zastosowanie do wierzytelności wynikających z kontraktów krajowych i międzynarodowych.
W dobie dużych inwestycji infrastrukturalnych szczególnego znaczenia nabrał forfaiting krajowych należności kontraktowych. Głównie realizowany poprzez wykup wierzytelności przysługujących od jednostek samorządu terytorialnego bądź spółek stanowiących ich własność.
Grzegorz Pojnar
departament finansowania handlu, BNP Paribas Fortis