Instytucje finansowe odgrywają szczególną rolę w obrocie gospodarczym. Od zawsze skupiają się na zapewnieniu odpowiedniej dostępności kapitału oraz płynności zawieranych transakcji.
Wraz ze wzrostem stopnia skomplikowania modeli działalności gospodarczej, polegających coraz częściej na wykorzystaniu złożonych technologii oraz współpracy transgranicznej, instytucje finansowe odpowiednio rozszerzały wachlarz oferowanych usług. Można śmiało powiedzieć, iż znaczny stopień światowego rozwoju gospodarczego nie byłby możliwy bez odpowiedniego wsparcia w postaci kapitału udostępnianego przez branżę finansową. Sytuacja taka spowodowała ugruntowanie szczególnej roli sektora usług finansowych w obrocie gospodarczym.
Wyjątkowość podmiotów finansowych nie uszła uwadze instytucji państwowych, wspólnotowych, jak również organów nadzorczych poszczególnych sektorów. Łatwo zauważyć, że rola polegająca na oferowaniu dostępu do kapitału, która z jednej strony jest bardzo atrakcyjna pod względem możliwości osiągnięcia zysku (oferowany produkt jest powszechnie pożądany), stanowi jednocześnie niezbędny element prawidłowego funkcjonowania obrotu gospodarczego jako całości.

Nowe obowiązki i wyzwania

Zauważalny ostatnio wzrost różnego rodzaju regulacji i wymogów prawnych, nakładających na instytucje finansowe szereg obowiązków, spowodował wzrost ich odpowiedzialności jako uczestników obrotu gospodarczego. Dobrym przykładem mogą być niedawne nowelizacje i nowe regulacje w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu czy też w sprawie rynków instrumentów finansowych.
Mimo zwiększającej się liczby regulacji oraz obowiązków, ostatnie lata pokazują, iż nie wyeliminowało to występowania afer i skandali finansowych. Co więcej, kryzys finansowy wskazał wiele znaków zapytania dotyczących działalności rynków finansowych. W wielu z tych przypadków okazywało się, iż nawet działanie jednego pracownika instytucji finansowej może mieć wpływ zarówno na pozycję i notowania jego pracodawcy, jak też pośrednio na zaufanie do całości branży.
Instytucje są już świadome, iż zgodnie z powszechnym oczekiwaniem – przy zredukowanych nakładach oraz zasobach – powinny one nie tylko realizować dotychczasowe nowe obowiązki, ale wykonywać to w sposób rozważny i odpowiedzialny.
W tym kontekście coraz więcej stron porusza istotność zagadnień związanych z etyką zarówno samych instytucji, jak również etycznym postępowaniem ich pracowników.



Etyka instytucji i pracownika

W obecnej sytuacji i przy wskazanych wyżej oczekiwaniach dodatkowego znaczenia nabiera opublikowany w 2008 roku przez Komisję Nadzoru Finansowego Kanon Dobrych Praktyk Rynku Finansowego. Dokument ten podkreśla, iż podstawą zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa rynku jest etyczny wymiar działań podmiotów finansowych. Jako pierwszy punkt tego dokumentu została wskazana zasada uczciwości, zgodnie z którą każdy podmiot finansowy powinien działać uczciwie i rozważnie, z poszanowaniem interesu klientów i dobra rynku finansowego.
Powyższy kanon jest dokumentem ogólnym, który już w samej swojej treści wskazuje na potrzebę, aby poszczególne podmioty finansowe, jak również ich organizacje samorządowe dążyły do interpretacji i uszczegółowienia jego zapisów poprzez kształtowanie i ocenę stosowania standardów etycznych w zgodzie ze specyfiką poszczególnych sektorów rynku i różnych rozwiązań organizacyjnych.
Po przejściu przez okres ostatnich dwóch lat kryzysu finansowego wiele spółek na nowo koncentruje się na wzroście. Jest to dobry moment, aby jego fundamentem stały się nie tylko projekcje i wyliczenia finansowe, ale również postrzeganie działalności przez pryzmat odpowiedzialności i etyki. W związku z powyższym organizacje nie powinny ograniczać się do odgórnego przyjęcia „narzucanych” przez regulatorów kanonów etycznych, ale uszczegółowić ich przepisy w zakresie swojej specyfiki.
W tym kontekście zarząd powinien stymulować zaangażowanie organizacji w realizację etycznego wzrostu – w przyszłości postępowanie takie stanie się obowiązkiem biznesu rozumianego jako całość. Wszyscy pracownicy spółki – nie tylko ci, którzy obarczeni są wyraźnymi zobowiązaniami w zakresie zgodności – powinni rozumieć, że działanie zgodnie z zasadami etyki oraz odpowiedzialność za podejmowane kroki to zadania dla wszystkich.

Budowanie świadomości

Jednocześnie instytucje powinny mieć świadomość, iż budowanie kultury organizacyjnej opierającej się na uczciwości i przejrzystości jest działaniem długoterminowym i wymagającym inwestycji zarówno czasowych, jak i finansowych.
Natomiast praktyka pokazuje, że budowanie świadomości etycznej pracowników instytucji powinno przede wszystkim przebiegać przy jasnym sygnale ze strony kierownictwa, potwierdzającym, że temat ten jest istotny z pespektywy całej firmy. Oznacza to zarówno silne wsparcie dla podejmowanych inicjatyw, takich jak wypracowywanie i stosowanie przez pracowników odgórnych zasad postępowania czy kodeksów etycznych, a także podejmowanie zdecydowanych działań w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Każdy przypadek ewidentnego nadużycia lub nieetycznego zachowania pracownika powinien spotykać się ze stanowczym działaniem.
Nauczeni doświadczeniami ostatnich lat, bogatych w skandale finansowe oraz przypadki działań przyczyniających się do zawirowań na globalnych rynkach gospodarczych, uczestnicy rynków finansowych powinni tym bardziej przykładać wagę do kwestii etycznego i odpowiedzialnego postępowania. Jak widać dobitnie, czasy, w których podejmowane decyzje i działania miały jedynie lokalny wpływ, bezpowrotnie minęły. Tym bardziej – model działania oparty na zasadach etyki i odpowiedzialności w może być czynnikiem decydującym, który uchroni nas od kolejnych fal kryzysu.