Za 10, najdalej 20 lat odsetek pracowników po 50. roku życia będzie tak duży, że granica wieku emerytalnego w Unii może zostać przesunięta nawet do 70. roku życia.
Wydłużenie długości życia powoduje, że praktycznie każda z firm powinna wypracować swoje własne podejście do potencjału wiekowego. W tym kontekście należy traktować zatrudnianie pracowników 50+ w kategoriach przewagi. Trzeba szukać mocnych stron – zarówno w zatrudnianiu, jak i utrzymywaniu starszych pracowników. Oczywiście nie wszystkie grupy zawodowe i wszystkie branże pozwalają na jednakowe podejście do tych pracowników, ale we wszystkich można znaleźć pozytywy związane z osobami 50+. Jednocześnie pracodawcy powoli muszą sobie zacząć uświadamiać, że za 10, 20 lat procentowy udział starszych pracowników zwiększy się znacząco – wynika to z tendencji i procesów demograficznych społeczeństw EU. Granica wieku emerytalnego może zostać przesunięta do ok. 70 lat, a 45-letni pracownik będzie traktowany jak dzisiejszy 35-latek. Najbliższe lata powinny pozwolić wypracować praktyczne, odpowiednie podejście do starszych zatrudnionych. I nie chodzi tu o podejście osłonowe czy wręcz charytatywne, ale o biznesowe – związane z celami firm, planami przedsięwzięć i ich rozwoju, a także z podziałem pracy i ogólnie – z systemem zarządzania. Tego rodzaju wyzwania, przez cały czas nie do końca uświadomione, stoją zarówno przed kadrami, jak i zarządami przedsiębiorstw.

Wzór do naśladowania

Krajem wzorcowym pod kątem niedyskryminacji ze względu na wiek jest Finlandia. Inwestuje ona w active aging (aktywne starzenie się). Dzięki dostrzeżeniu wagi problemu i faktycznemu zaangażowaniu pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych, a także państwa, oraz przy wykorzystaniu wsparcia unijnego, udało się w Finlandii zwiększyć aktywność zawodową osób 50+ z poziomu nieco ponad 30 proc. na początku lat 90. do ponad 50 proc. obecnie. W Finlandii, w Institute of Occupational Health (FIOH), prowadzone są badania dotyczące uwarunkowań związanych z pracą zawodową zależnie od wieku. Wynika z nich między innymi, że o ile zmniejsza się rola predyspozycji fizycznych, a po 45. roku życia zdolność do koncentracji, o tyle nieustannie rośnie waga doświadczenia i kumulowanej przez lata wiedzy długoterminowej.
W fińskim modelu zarządzania wiekiem cykl pracy zawodowej człowieka dzieli się na kilka etapów:
● trenowany (pobierający naukę),
● profesjonalista, mistrz, nauczyciel (coach),
● ambasador (wiedzy i wartości firmy),
● doświadczony doradca i nosiciel dobrych praktyk z historii firmy (story teller).
W tym podejściu chodzi o maksymalne wykorzystanie korzyści wynikających z zatrudniania pracowników w różnym wieku, w tym także powyżej 50. roku życia, aby wykorzystać pracę w zespole z uwzględnieniem zróżnicowania wiekowego pracowników. Dzięki temu pracodawca zapewnia transfer wiedzy i doświadczeń pomiędzy różnymi pokoleniami pracowników.

Praktyki firm

Przykładem firmy, która opracowała i wdrożyła strategię dotyczącą zatrudnienia pracowników po 50. roku życia może być IBM, międzynarodowa korporacja działająca w obszarze oprogramowania i systemów informatycznych. Od kilku lat w IBM przywiązuje się coraz większą wagę do kwestii zatrudniania i zachęcania pracowników 50+ do pozostawania w miarę możliwości jak najdłuższej na stanowisku pracy. Elementem funkcjonowania firmy jest polityka międzygeneracyjna, w myśl której w zespołach pracują osoby o zróżnicowanym wieku i doświadczeniu zawodowym. Ponadto IBM oferuje swoim pracownikom szeroki wachlarz szkoleń, zarówno interpersonalnych, dotyczących komunikacji, zarządzania stresem, czasem, jak i szkolenia specjalistyczne związane z wykonywanymi przez nich zadaniami – które są adresowane również do starszych pracowników. Tej grupie oferowane są również elastyczne formy pracy, takie jak telepraca z domu. Co szczególnie warte podkreślenia, z myślą o starszych firma wprowadza program wolontariatu pracowniczego, który obejmie także pracowników pozostających już na emeryturze. Dzięki temu takie osoby będą mogły nadal utrzymywać kontakt z firmą, a także aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym, wspierając swoją wiedzą i doświadczeniem.
Z kolei w koncernie energetycznym Vattenfall Heat Poland do roku 2017 około 40 proc. – z ogółu aktualnie zatrudnionych pracowników nabędzie uprawnienia do świadczeń emerytalnych, co wiąże się ze zmniejszeniem potencjału wiedzy i doświadczenia dostępnego w organizacji.
Firma staje przed koniecznością pozyskania, wdrożenia i przeszkolenia nowych pracowników, co nie jest łatwe – zwłaszcza w takiej branży jak energetyka, gdzie przygotowanie nowego pracownika do objęcia samodzielnego stanowiska trwa co najmniej półtora roku. W tym czasie pracuje on pod okiem doświadczonego kolegi z długoletnim stażem, który odgrywa rolę mentora.

Doświadczenie seniorów

W firmie stworzono roczny program Ekspert Vattenfall, adresowany do wysokiej klasy specjalistów z branży energetycznej, z których zdecydowana większość przekroczyła już 50 rok życia. Jego celem jest promowanie dzielenia się wiedzą, zgodnie z założeniem, że ucząc innych, uczymy się sami.
Kolejnym projektem realizowanym w Vattenfall Heat Poland jest Akademia Umiejętności Mistrzów. Jest to program rozwoju kompetencji w zakresie wiedzy, postaw i umiejętności, skierowany do mistrzów produkcji. W sumie jest to 35 mężczyzn (średnia wieku 50 lat), którzy na co dzień samodzielnie nadzorują, koordynują i kierują pracą podległego personelu i urządzeń elektroenergetycznych w zakładzie produkcyjnym. Celem programu jest rozwinięcie zdolności przywódczych oraz umiejętności motywowania zespołu i zarządzania nim.
SZERSZA PERSPEKTYWA – UNIA EUROPEJSKA
W Europie od 20 lat podejmuje się działania służące aktywizowaniu i zwiększaniu zatrudnienia osób powyżej 50. roku życia. Strategia Lizbońska proklamowała politykę aktywnego starzenia się (active aging). Czynią to kolejne Rady Europejskie, które przyjmują wspólne, określone wskaźnikami cele, jak np. podniesienie stopy zatrudnienia osób starszych do 70 proc. czy wydłużenie faktycznego wieku przechodzenia na emeryturę o pięć lat.
PROJEKT UNIJNY
Firma L.GRANT HR Consulting z Katowic prowadzi projekt Promocji idei aktywności zawodowej w grupie dojrzałych osób: Aktywni 50+.
Jest on współfinansowany ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Więcej informacji na stronie: www.aktywni50.pl