Produkcja metanolu oparta na węglu brunatnym może uniezależnić cały krajowy przemysł chemiczny od importu. Szacuje się, że krajowe zapotrzebowanie na metanol do roku 2015 wzrośnie o ponad 30 proc.
Polskie górnictwo węgla brunatnego nie składa broni. Mimo iż uważane jest powszechnie za branżę mocno ingerującą w środowisko naturalne, zaś generacja energii elektrycznej oparta na węglu brunatnym obarczona jest stosunkowo dużymi emisjami dwutlenku węgla, to jednak dzięki bogatym pokładom węgla brunatnego i kamiennego Polska jest dzisiaj najbardziej samowystarczalnym energetycznie krajem Unii Europejskiej. I tak może być także w przyszłości.
– Węgiel brunatny to paliwo lokalne i najmniej podatne na koniunkturalne, duże wahania cen, co ma istotne znaczenie w stabilizacji dostaw energii elektrycznej oraz ciepła – mówi prof. Zbigniew Kasztelewicz z Katedry Górnictwa Odkrywkowego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej.

Czyste technologie

W stosunku do węgla brunatnego mają także zastosowanie tzw. czyste technologie węglowe przygotowywane pierwotnie z myślą o węglu kamiennym. Jedną z najważniejszych technologii poprawiających efektywność produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego jest wstępne jego rozdrabnianie i suszenie co może skutkować wzrostem sprawności całego procesu od 4 do 6 proc. netto. Wzrost sprawności wytwarzania można osiągnąć poprzez podwyższenie parametrów pracy bloków energetycznych. Prace badawcze i projekty demonstracyjne zmierzają do wprowadzenia do praktyki przemysłowej bloków pracujących na tzw. parametrach ultranadkrytycznych (ciśnienie do 35 MPa i temperatura 720 stopni Celsjusza) skutkujących sprawnością nawet 55 proc. Zupełnie przełomowe dla całej branży było uruchomienie przez koncern Vattenfall AG pilotażowej instalacji o mocy 30 MW w elektrowni Schwarze Pumpe pozwalającej na spalanie węgla brunatnego w atmosferze tlenu z jednoczesnym wychwytywaniem dwutlenku węgla i jego podziemną sekwestracją w wyeksploatowanych warstwach geologicznych należących do złoża gazu ziemnego Altmark. W Polsce pierwsza pilotażowa instalacja do wychwytywania i podziemnego składowania dwutlenku węgla powstanie przy Elektrowni Bełchatów. Projekt instalacji CCS znalazł się na liście strategicznych inwestycji zaproponowanych przez Komisję Europejską, które otrzymają wsparcie wspólnotowe.

Zgazowanie węgla

Jeszcze innym kierunkiem zagospodarowania złóż węgla brunatnego jest jego naziemne, a także podziemne zgazowanie prowadzące do otrzymywania paliw płynnych i gazowych. W Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu trwają prace badawcze zmierzające do wdrożenia technologii produkcji metanolu z węgla brunatnego. Do 2002 roku praktycznie cała światowa produkcja metanolu oparta była na gazie syntezowym otrzymywanym z gazu ziemnego. Jednak większość nowo uruchamianych instalacji bazuje przede wszystkim na węglu. W Polsce w ciągu ostatnich 20 lat zlikwidowano praktycznie wszystkie wytwórnie metanolu, a krajowe zapotrzebowanie pokrywane jest wyłącznie w oparciu o import z Rosji i Niemiec. Zakłada się, że krajowe zapotrzebowanie na metanol będzie rosło z poziomu 380 tys. ton w 2007 roku do co najmniej 500 tys. ton w roku 2015. Analiza ekonomiczna i procesowa opracowanej koncepcji produkcji metanolu z węgla brunatnego wykazała pełną efektywność tego procesu.

Uniezależnienie od importu

Światowy rynek metanolu charakteryzuje się w okresach krótkoterminowych dużym wahaniom cen. Po dynamicznym i drastycznym wzroście cen w latach 2002–2008 – prawie o 320 proc. w I kwartale zanotowano spadek cen metanolu do poziomu 159 euro za tonę. Uruchomienie produkcji metanolu na bazie węgla brunatnego uniezależniłoby w całości krajowy przemysł chemiczny od konieczności jego importu.