W ramach działalności deweloperskiej współpracowaliśmy z producentem okien. Ponieważ jego sytuacja finansowa pogarszała się, udzieliliśmy mu niezabezpieczonej pożyczki. W zeszłym miesiącu u kontrahenta pojawił się syndyk, a niedawno otrzymaliśmy wezwanie do zapłaty zaległej faktury. Jednocześnie syndyk odmawia nam prawa potrącenia z tej faktury części pożyczki i każe zgłosić wierzytelność pożyczkową na listę wierzytelności. Czy ma rację?
MARCIN SCHULZ
radca prawny w kancelarii Linklaters
Nie. W tej sytuacji spełnione są wszelkie warunki skutecznego potrącenia określone w art. 498 i następnych kodeksu cywilnego (k.c.) i art. 93 i następnych prawa upadłościowego i naprawczego (p.u.n.). Deweloper i jego kontrahent są wobec siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami. Wierzytelności wzajemne są jednorodzajowe (pieniężne). Zgodnie zaś z art. 91 ust. 1 p.u.n., niewymagalne zobowiązania pieniężne upadłego stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości (ten sam efekt wynika też z art. 93 ust. 1 p.u.n., który pozwala na potrącenie mimo braku wymagalności jednej z wierzytelności).
Skutkiem potrącenia jest umorzenie obu wierzytelności do wysokości niższej z nich. W omawianym przypadku pozwoliłoby to deweloperowi zwolnić się z obowiązku zapłaty zaległej faktury kosztem (części) wierzytelności podatkowej. Powinno to być dla niego korzystne, gdyż dochodząc niezabezpieczonej wierzytelności pożyczkowej z masy upadłości uzyskałby zapewne kwotę dużo niższą niż nominał pożyczki. Musi on jedynie pamiętać, że oprócz kwoty pożyczki (kapitału) do potrącenia może przedstawić odsetki naliczone jedynie do dnia ogłoszenia upadłości (art. 93 ust. 2 p.u.n.).
Powinien też uwzględnić formalne przesłanki potrącenia. Pierwsza z nich dotyczy zmiany adresata oświadczenia o potrąceniu. Z chwilą ogłoszenia upadłości likwidacyjnej upadły traci kompetencje zarządcze w stosunku do masy upadłości na rzecz syndyka. Dlatego oświadczenie o potrąceniu deweloper powinien złożyć na ręce syndyka.
Oprócz złożenia oświadczenia o potrąceniu konieczne też będzie dodatkowo zgłoszenie potrącanej wierzytelności pożyczkowej sędziemu komisarzowi. W postępowaniu upadłościowym skuteczność potrącenia zależeć będzie bowiem dodatkowo od uwzględnienia wierzytelności przedstawianej do potrącenia na liście wierzytelności (art. 96 p.u.n.). Oświadczenie o potrąceniu deweloper musi złożyć najpóźniej przy zgłoszeniu wierzytelności sędziemu-komisarzowi. Niedochowanie tego terminu oznaczać będzie niemożność późniejszego dokonania potrącenia w ramach postępowania upadłościowego (wynika to również z postanowienia Sądu Najwyższego z 8 lutego 2000 r., sygn. akt. I CKN 398/98).