Pierwszy okres działalności spółki wiąże się z koniecznością jej dofinansowania. Często odbywa się to przez udzielenie pożyczek spółce przez jej wspólników. Czy istnieje możliwość przekształcenia takich pożyczek na kapitał?
AGATA OKOROWSKA
radca prawny, partner Kancelarii BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska
Zdarza się, że po wstępnej fazie rozwoju spółka nie jest w stanie spłacić pożyczek wspólnikom, a do tego ma straty bilansowe. Aby je pokryć i poprawić wynik finansowy spółki, warto rozważyć przekształcenie udzielonej pożyczki na kapitał. Decydując się na takie rozwiązanie, zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę, czy dokonać podwyższenia kapitału zakładowego, czy może wnieść dopłaty. Jeśli będzie to podwyższenie kapitału, to należy ustalić, w jaki sposób nastąpi pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego, tj. czy będzie się ono wiązało z wniesieniem aportów czy też tworzone udziały będą pokrywane gotówką.
W przypadku wniesienia przez wspólnika do spółki aportem wierzytelności przysługujących mu z tytułu zwrotu wymagalnej pożyczki, będziemy mieć do czynienia z typową konwersją pożyczki na kapitał. Z technicznoprawnego punktu widzenia wspólnik obejmuje nowo utworzone udziały w podwyższonym kapitale i na ich pokrycie zamiast gotówki wnosi wierzytelności przysługujące mu w stosunku do spółki z tytułu zwrotu pożyczki. W efekcie następuje umorzenie długu spółki z tytułu pożyczki z jednoczesnym podwyższeniem jej kapitału zakładowego o wartość pożyczki. Dzięki temu spółka nie musi spłacać pożyczki, a wspólnik wnosić dodatkowych wkładów.
Przy podwyższeniu kapitału pokrywanego gotówką nie jest możliwe bezpośrednie konwertowanie pożyczki na kapitał. Nie ma jednak przeszkód, aby po podjęciu uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego spółka i wspólnik zawarli porozumienie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności z tytułu wniesienia wkładów gotówkowych z jednej strony i zwrotu pożyczki z drugiej. Co prawda art. 14 par. 4 kodeksu spółek handlowych wyklucza jednostronne potrącenie wierzytelności wspólnika wobec spółki z tytułu należnej wpłaty na udziały z jej wierzytelnościami wobec wspólnika, wyłączone przepisami nie zostało jednak potrącenie umowne.
Podobny schemat obowiązuje w przypadku podjęcia uchwały o dopłatach. Na podstawie tej uchwały spółki i wymagalnej pożyczki wspólnika strony zawierają porozumienie o wzajemnym potrąceniu wierzytelności. W efekcie wygasa wierzytelność wspólnika o zwrot pożyczki oraz spółki o wniesienie dopłat.
Pamiętać jednak należy, że o ile w podwyższonym kapitale zakładowym wspólnicy mogą obejmować udziały w sposób nieproporcjonalny do już posiadanych, o tyle uchwalenie dopłat powoduje obciążenie nimi wszystkich wspólników, proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów.