Zaostrzenie polityki monetarnej, drastyczne obniżenie klina podatkowego oraz zwiększenie dostępności Polaków do mieszkań – to główne rekomendacje Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zawarte w najnowszym raporcie poświęconym gospodarce Polski („OECD Economic Surveys- Poland 2008”).

Polska w ciągu ostatnich dwóch lat coraz szybciej niwelowała różnice w stosunku do pozostałych gospodarek OECD. Jednak boom gospodarczy, mimo imponującego spadku stopy bezrobocia, nie zdołał przyciągnąć na rynek pracy ludzi nieaktywnych zawodowo. Dlatego utrzymaniu ekspansji gospodarczej w Polsce w średnim okresie czasu zagraża przede wszystkim niska aktywność zawodowa obywateli, w na krótką metę: rozpędzony popyt i rosnąca inflacja – czytamy na samym wstępie raportu.

Eksperci OCED bez cienia wątpliwości określili trzy główne obszary, na których niezbędne są zdecydowane posunięcia. Po pierwsze, konieczne jest zaostrzenie polityki monetarnej, czyli podnoszenie stóp procentowych, aby uniknąć rozkręcenia się spirali żądań płacowych i stworzenia warunków dla przyjęcia wspólnej europejskiej waluty – euro.

Niezbędna jest także – i to po drugie - dalsza redukcja klina podatkowego, czyli różnicy między wydatkami pracodawcy na pensję, a faktycznie otrzymywanym wynagrodzeniem. Tylko w ten sposób, podkreśla OECD, można poprawić funkcjonowanie bodźców płacowych. Zmiany te nie mogą jednak stanowić zagrożenia dla scenariusza stałych obniżek deficytu budżetowego, zawartego w zaktualizowanym Programie Konwergencji.

Trzecim obszarem spraw, które stanowią bodajże najpoważniejsze w tej chwili wyzwanie dla polskiej gospodarki, to zdecydowana poprawa infrastruktury mieszkaniowej i transportowej. Korzyści były wielokrotne, jak zwiększenie mobilności pracowników czy zmniejszenie różnic między regionami kraju.

OECD podpowiada m.in. skąd wziąć środki na sfinansowanie obniżki klina podatkowego. Ponieważ VAT i tak mamy stosunkowo wysoki, a manipulowanie przy podatku korporacyjnym może przynieść więcej szkody niż pożytku, raport zaleca wprowadzenie w Polsce podatku katastralnego. Poszukując innych źródeł wsparcia budżetu eksperci organizacji sugerują maksymalną likwidację ulg podatkowych, w pierwszej kolejności „pod nóż” powinien ich zdaniem pójść tzw. ulga internetowa.

NBP musi robić więcej

Chociaż Rada Polityki Monetarnej od kwietnia 2007 roku rozpoczęła windowanie stóp procentowych, presja inflacyjna nie słabnie. „Istnieje ryzyko, że oczekiwania inflacyjne wzrosną i zostanie podważona osiągnięta z takim trudem wiarygodność Narodowego Banku Polskiego, a wraz z tym zwiększą się koszty sprowadzenia inflacji do 2,5-proc. celu inflacyjnego” – czytamy w raporcie OECD, który sugeruje dalsze działania banku centralnego. W ramach zwiększania polityki informacyjnej NBP powinien przygotowywać opracowania, w których znajdą się scenariusze – jeden lub więcej – na temat przyszłych ruchów stóp procentowych, które w opinii banku mogłyby prowadzić do osiągnięcia celu inflacyjnego w omawianym okresie.

Ale OECD przypomina: na temat polityki monetarnej mogą publicznie wypowiadać się tylko członkowie Rady Polityki Pieniężnej.

Praca najdroższa w całej organizacji

Opodatkowanie pracy w Polsce znacznie przekracza średnią w całej OECD, nawet pomimo ostatnich redukcji. „Przyczynia się to do niskiej stopy zatrudnienia, zwłaszcza wśród pracowników o najniższych kwalifikacjach. W szerszym kontekście odzwierciedla to wysoki udział środków z ubezpieczenia socjalnego w finansowaniu publicznego systemu emerytalnego, co w połączeniu z innymi programami socjalnymi ( w tym wcześniejsze emerytury i zasiłki dla niepełnosprawnych) prowadzi do ukształtowania się niskiego wieku emerytalnego” – piszą autorzy raportu. W związku z tym OECD zaleca opracowanie długotrwałej strategii reformy podatkowej, w której opodatkowanie pracy powinno zejść na plan dalszy wobec, na przykład, opodatkowania nieruchomości.

Stąd m.in. zalecenie OECD, aby wprowadzić w Polsce podatek katastralny. Jesteśmy jednym z nielicznych państw członkowskich organizacji, nie posiadających takiej formy opodatkowania. Dzięki niej zasadniczo wzrosłyby dochody władz miejskich, co pozwoliłoby rządowi na ograniczenie dotacji do samorządów. Raport sugeruje stosowanie na początek najniższych stawek, aby właścicieli droższych domów, ale o relatywnie niskich dochodach, stać było na opłacenie podatku bez potrzeby wyzbywania się nieruchomości.

Rynek hipoteczny do korekty

Polska powinna rozważyć zmiany w dotychczas obowiązującym rządowym programie wspierania budownictwa mieszkaniowego. OECD przypomina, że jedną z form tego wsparcia jest finansowanie przez rząd spłaty polowy odsetek od kredytu hipotecznego przez osiem pierwszych lat od zaciągnięcia pożyczki. Program wprowadzono z myślą o pomocy dla gospodarstw domowych o niższych dochodach, ale ze względu na bardzo wysokie ceny mieszkań w miastach, korzyści z niego odnoszą głownie zasobni nabywcy domów na terenach wiejskich. OECD sugeruje wspieranie przez rząd dalszego rozwoju rynku hipotecznego poprzez zwiększenie dostępu instytucji hipotecznych do alternatywnych funduszy, w tym długoterminowych instrumentów finansowych, ale – uwaga – pod bardzo wnikliwa kontrolą.

Z kolei wprowadzenie do powszechnego użytku rachunku zastrzeżonego (escrow account) wzmocniłoby o ochronę wkładów finansowych przyszłego właściciela mieszkania na wypadek bankructwa dewelopera.