Czy ubezpieczony ma obowiązek podania ubezpieczycielowi określonych przez niego informacji?
Mimo że upłynął już ponad rok od uchwalenia nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia, wciąż są wątpliwości. Kilka zagadnień sprawia szczególne trudności praktykom, wskutek czego już teraz pojawiają się postulaty kolejnej nowelizacji, aczkolwiek część z nich da się rozwiązać w drodze wykładni. Z drugiej strony nie wszystkie zmiany zostały przyjęte z należytą uwagą. Dotyczy to nowego brzmienia art. 815 k.c.
Przepis ten mówi o powinności podania ubezpieczycielowi określonych przezeń okoliczności na etapie zawierania umowy ubezpieczenia (deklaracja ryzyka) oraz w trakcie jej obowiązywania (notyfikacja zmian ryzyka). Po nowelizacji w przypadku ubezpieczenia na cudzy rachunek powinności te ciążą już nie tylko na ubezpieczającym, lecz także na ubezpieczonym. Do art. 815 dodano bowiem par. 21, zgodnie z którym w razie zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek powinności deklaracji ryzyka i notyfikacji jego zmian spoczywają zarówno na ubezpieczającym, jak i na ubezpieczonym, chyba że ubezpieczony nie wiedział o zawarciu umowy na jego rachunek. Z przepisu tego wynika kilka ważnych konsekwencji i warto na chwilę się nad nim zatrzymać, tym bardziej, że naruszenie wynikającej z niego normy może prowadzić do odmowy zapłaty odszkodowania.
Po pierwsze, powinności informacyjne ubezpieczonego aktualizują się w chwili, gdy dowiedział się o zawarciu umowy ubezpieczenia na jego rachunek. Jeżeli ta wiadomość dotarła do ubezpieczonego jeszcze przed zawarciem umowy, ciąży na nim zarówno powinność deklaracji ryzyka (mimo że formalnie jest on wówczas dopiero przyszłym ubezpieczonym i dowiedział się jedynie o zamiarze zawarcia umowy na jego rachunek), jak również notyfikacji jego zmian (par. 21 odsyła bowiem do par. 1 i par. 2). Jeżeli ubezpieczony otrzyma wiadomość później, winien dokonywać jedynie notyfikacji zmian ryzyka. Jednocześnie przepis wprowadza domniemanie, iż ubezpieczony wiedział o zawarciu umowy na jego rachunek.
Po drugie, przepis nie wymaga, aby ubezpieczyciel odrębnie przekazywał ubezpieczonemu formularz oferty lub pytania dotyczące ryzyka. Gdyby ustawodawca zakładał, że jest to konieczne dla powstania powinności informacyjnych ubezpieczonego, wówczas bezprzedmiotowe byłoby zastrzeżenie, że powinności te nie powstają, jeżeli ubezpieczony nie wiedział o zawarciu umowy na jego rachunek. W konsekwencji ubezpieczony, dowiedziawszy się o zawarciu umowy na jego rachunek, powinien zorientować się, o jakie okoliczności ubezpieczyciel zapytywał ubezpieczającego i podać je ubezpieczycielowi z własnej inicjatywy.